Uçak Fobisi Nedir? Aviofobi Fobisi Nedir?

Uçak fobisi ya da uçuş korkusu literatürde aviofobi olarak ifade edilmektedir. Bu durum telaşlı olma hali, korku duygusu, dehşete kapılma, uçma ve havalanmaya karşı kaçınma belirtileri şeklinde gözükür.  Kişiler uçma durumunda korkuları tetiklendikleri için fobik belirtiler gösterir. Uçak fobisi ya da uçak korkusu mantıksız, ısrarlı, şiddetli ve belirgin bir korku durumunu ortaya çıkartır. Kişi uçma mecburiyetinde olursa eğer uçak fobisi belirtileri ortaya çıkar.

Uyarana yaklaştıkça şiddet artar. Bu şiddetle baş etme yolu olarak uyarandan uzaklaşma durumu ortaya çıkar. İstatistiki açıdan uçak kazasında kişinin hayatını kaybetme olasılığı bir milyon uçuş saatinde iki buçuktur. Ortaya çıkan bu olaylarda ise ölüm oranı onda ikiden azdır. Uçak fobisi olan kişilerde uçma süreciyle ilgili yoğun bir utanma ortaya çıkar. Bunun yanında kaygı, bunalma durumu da yaşanır. Gelin şimdi etkileyen durumları ele alalım.

1. Uçak Korkusu Tanımı
2. Uçak Fobisi Nedenleri Nelerdir
3. Uçak Fobisi Belirtileri Nelerdir
4. Uçak Fobisi Tedavi Yöntemleri
5. Uçak Fobisi ve Bilişsel Davranışçı Terapi
6. Uçak Fobisinde Hipnoz
7. Uçak Korkusu Nasıl Yenili

Pek çok insan bu durumu ifade etmekte korkar ve utanır. Uçak fobisi özellikle farklı ülkelere farklı amaçlarla seyahat düzenlemek zorunda olan ya da gitmesi gereken kişilerde ortaya çıktığında kişilerin mesleki hayatlarını da riske atmaktadır. Uçakla çok kısa sürede alınacak mesafe kara yoluyla daha uzun sürelerde alınır.

Bu durum ise zaman kaybına neden olur. Bu tür durumlarda kişiyi tetikleyen en temel duygu korkudur. Kişi korkusunu anlamlandırdığında ya da kontrol altına aldığında bu durumu daha kolay önler. Ancak fobik davranışlar, uçak fobisi de dahil, kişilik özellikleri, geçmiş yaşantılar, yanlış eğitim süreci, stresin koşullanası durumlarında ortaya çıkar. Ortaya çıktığında ise kişiler kontrolde güçlük yaşar.

Uçak fobisinin ortaya çıkmasında bazı temel görüşler vardır. İlk görüş kişinin uçma deneyimiyle ilgili yaşadığı olumsuz bir durum sonucunda bu korkunun tetiklenmesidir. Şiddetli bir türbülans ya da uçak kazası gibi durumlarda uçak fobisi ortaya çıkar. Çünkü kişinin kaza ya da türbülans kısmında yaşadığı korku olumsuz şekilde kişinin zihninde yer kaplar.

Diğer teori ise kişinin bu korkuyu öğrenmesidir. Eğer ki kişinin yakın çevresinde uçaktan ya da uçak yolculuğundan korkan bir yetişkin ya da ebeveyn varsa kişi bu durumun kaygı ve korku verici bir durum olduğunu öğrenmiştir. İçselleştirilen korku ise kontrol altına alınmamaktadır. Üçüncü teori ise kişinin uçma davranışına yönelik yanlış bilgi edinmesinden kaynaklı ortaya çıkan korku durumudur. Bu kişiler havadayken başlarına olumsuz bir durum geleceğine yönelik yoğun bir endişe yaşarlar.

Aviofobi Korkusu Fobisi Nedir?

Aviofobi, uçakla seyahat etme korkusunu ifade eden bir terimdir. Bu fobi, uçakta olmanın veya uçakla seyahat etmenin düşüncesiyle tetiklenen yoğun anksiyete ve korku ile karakterize edilir. Aviofobi yaşayan kişiler, uçak seyahatlerinden önce aşırı endişe duyabilir, panik ataklar yaşayabilir ve hatta uçak seyahatlerinden tamamen kaçınabilirler.

Aviofobinin nedenleri çeşitlidir ve kişiden kişiye değişebilir. Bu korku, genellikle uçak kazaları hakkında duyulan haberlerden, önceki kötü uçuş deneyimlerinden, yükseklik korkusundan (akrofobi) veya kapalı alanda kalma korkusundan (klostrofobi) kaynaklanabilir.

Bu fobiye yönelik tedavi genellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) ve maruz bırakma terapilerini içerir. Bu terapiler, bireyin korkularını anlamasına ve onlarla başa çıkma stratejileri geliştirmesine yardımcı olur. Ayrıca, bazı durumlarda, kısa süreli anksiyete azaltıcı ilaçlar da fobinin yönetiminde kullanılabilir.

Uçak korkusu tanımı literatürde aviofobi olarak geçer. Panik, telaş, korku, dehşet , uçma, havalanma biçiminde ortaya çıkar. Korku gerçek bir tehlikeyle karşılaşınca karşımıza çıkar. Bu yüzden uçak korkusu yaşayan kişiler fobik durumla yüzleşir. Böylece korkuları artar. Bu durum ortaya çıktığında mantıksız olduklarını bildikleri şiddetli korku eşlik etmeye başlar.

Bu kişilerde genelde şiddetli şekilde utanma ve bunalma duygusu vardır. Çünkü korkularının anlaşılmadığını fark ederler. Bu tür durum ise utanmalarını artırır. Diğer taraftan uçak korkusu yaşayan kişiler kariyer anlamında da ciddi sorun yaşar.

Uçak fobisi durumunun en temel belirtileri davranış boyutunda ortaya çıkmaktadır. Kişi bu tür durumlarda kaçınma davranışı gösterir. Bu kişiler ya hiçbir şekilde uçağa binmezler. Acil bir durum olduğunda güç bela uçağa binerler. Ya da gerektiğinde uçarlar ancak uçarken yine yoğun şekilde endişe yaşarlar. Bu konuda endişe yaşayan birey uçakta acil çıkış kapılarına ya da cam kenarlarına yakın olmayı isterler. Çünkü bu yakınlık onların güven duygusunu arttırır.

Uçağa binmeden önce kabin amirinden pilota, teknik ekibe kadar pek çok konuda bilgi sahibi olmaya çalışırlar. Edindikleri bilgilerin kendilerini rahatlatacağına inanırlar. Eğer ki kişi uçağa binişte kaygısını kontrol altına alamazsa uçuştaki görevli personele, yolculara karşı düşmanca davranır.  Bu durum istemsiz ortaya çıkar. Bazı çalışmalarda kişilerin kaygılarıyla baş etmek için uçağa binmeden önce uyuşturucu madde, ilaç ya da alkol kullandığı ifade edilmiştir.

Uçak yolculuğunda ortaya çıkan bazı olumsuz düşünceler de mevcuttur. Bu düşünceler kişinin uçak kazası yaşama, uçak kazasında ya da uçuş anında ölme, kaza olması durumunda sakatlanma, kendini uçuş anında kontrol edememe gibi bilişsel çarpıtma süreçleridir. Uçak korkusuna agorafobi ile panik bozukluk beraber eşlik edebilmektedir.

Uçak fobisi anında bazı somatik belirtiler ortaya çıkar. Bunlar kalp atışının hızlanması, kan basıncının artması, tansiyonun yükselmesidir. Diğer yandan titreme, mide bulantısı ya da kasılma gibi belirtiler de ortaya çıkar. Bazen bu belirtiler panik atak belirtisi şeklinde de ortaya çıkar.

Uçuş fobisinde sistematik duyarsızlaştırma, bilişsel davranışçı terapi, sanal gerçeklik ve hipnoterapi yöntemleri kullanılmaktadır.

Uçak Fobisi ve Sistematik Duyarsızlaştırma

Sistematik duyarsızlaştırma korku duyulan nesnenin ya da durumun gevşeme teknikleriyle eşleştirilir. Bu noktada parça parça bir havaalanına gitme,

• uçağa girme,
• kalkma,
• irtifa kazanma,
• bulutların üstünde gezinme,
• alçalma gibi görüntüler danışan tarafından kademeli olarak izlenir.

Her aşamada kaygı kademeli olarak azalır. Bu aşamalar başarılı olursa danışanın uçmayı zihninde kaygı yaşamadan görselleştirmesi hedeflenir.

Bilişsel Davranışçı Terapi yöntemi içerisinde ele alınan tekniklerle uçak fobisi tedavi edilmektedir. Bunlar arasında bilişsel yeniden yapılandırma, düşünce durdurma vardır. Diğer teknikler ise bilişsel baş etme becerileri kazandırma, olumsuz düşüncelerle baş etme becerileri gibi tekniklerdir.

Bilişsel davranışçı terapi kısa vadede uçak fobisiyle baş etmede etkilidir. Ancak altta yatan bilişsel çarpıtmalar düzeltilmediği ya da çalışılmadığı taktirde tekrardan ortaya çıkma ihtimali vardır.

Bilişsel temelli devam eden terapi sürecinde danışana uçuş ilkeleriyle ve güvenlikle ilgili bilgi verilmesi, anksiyete ve panik atak belirtileri varsa bu sürece dair çalışma yapılması, hava yolculuğuna dair ortaya çıkan belirtilere yönelik maruz bırakma egzersizlerinin yapılması da gerekmektedir.

Hİpnoterapi; kişinin duygu, algı, biliş veya motor davranış üzerindeki kontrolünde çeşitli değişiklikler yaşama duyarlılığın arttıran bir trans ya da değişmiş bir bilinç durumunun oluşturulmasına yönelik hipnoterapi tekniklerinin uygulanmasıdır. Bu noktada kişinin rahatsızlık duyduğu ve kaçınma davranışı sergilediği durumlara yönelik çalışmalar yapılır. Böylece kişinin uçak fobisine yönelik belirtilerinin oldukça azaldığı ifade edilmektedir.

Uçak Fobisinde Gevşeme Teknikleri

Uçak fobisinde öğretilen gevşeme tekniklerini terapist tek başına öğretir. Ancak gerektiği zaman terapi esnasında aşamalı aşamalı da öğretir. Gevşeme egzersizlerinde basit nefes alma teknikleri, hayal gücü, güvenli bölge, kas gevşemesi gibi durumlar yer alır.

Uçak korkusu ya da uçak fobisi nasıl yenilir sorusuna verilecek en net cevap terapidir. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi var olan korku durumuna yönelik öğrenilmiş bir durum söz konusudur.

• Uçak denince aklınıza ne geliyor?
• Deneyimlediğiniz ilk uçuş nasıl sürdü?
• Çevrenizden uçak ve uçmaya yönelik neler öğrendiniz?
• Sizden başka korkan birileri var mı?
• Uçağa binmek zorunda kaldığınız bir an oldu mu?
• Eğer olduysa bu durumla nasıl baş ettiniz?
• Mutlaka istisnai bir durum vardır. Bu istisnalar nasıl ortaya çıktı?
• Uçuş anında aklınıza gelen temel duygu nedir?
• Bu duygu size neyi hatırlatıyor?
• Örneğin “güvende hissetmiyorum” der gibisiniz. Güveninizi sağlayacak nelerin olması sizi rahatlatır?
• Aklınıza gelen olumsuz düşünceler neler?
• Uçağa binmeden sizi rahatsız eden cümleleri not edin.
• Bunların davranışınızı ve duygunuzu nasıl tetiklediğini yazın.
• En önemlisi bu tür durumlara yönelik terapi desteği alın.

 

Fobilerle ilgili destek almak için Işıl Yağmur Tüfekçi profilini ziyaret edebilirsiniz. Kendisini anlattığı videoyu buradan izleyebilirsiniz.

Böcek Fobisi yazımızı da mutlaka okuyun!