Terapi

Mükemmeliyetçilik Nedir

Mükemmeliyetçilik nedir sorusuna yanıt bulmak bazen bizi oldukça zorlar. Çünkü bu soruya yanıt bulurken bile mükemmeliyetçi davranırız. Bu tanım 1950’li yıllardan beri bir çok araştırmaya konu olmuştur. Mükemmeliyetçilik , en geniş tanımıyla kişinin kendine ve başkalarına yönelik koymuş olduğu yüksek standartları ifade eder. Bu hedeflere ulaşmaya çalışmak ve korumaktır. Frost, Marten, Lohart ve Rosenbiate ise kişinin kendisine oldukça fazla eleştirel yaklaşmasını, yüksek performans sergileme çabası olarak ifade etmiştir. Mükemmeliyetçilik ile ilgili diğer tanımlar ise şöyledir;

  • Takıntılı şekilde en iyi için çabalama
  • Hata yapmaktan kaçınma
  • Kendin değerini sadece başarı ile değerlendirme eğilimi
  • Kusursuzluğa ulaşma
  • Kusursuz olma uğraşı
  • Gerçekçi olmayan yüksek standart belirleme

1. Mükemmeliyetçilik Ne Demektir
2. Mükemmeliyetçi Kişilik Nasıl Olur
3. Mükemmeliyetçilik Türleri
4. Mükemmeliyetçilik Neden Kaynaklanır
5. Mükemmeliyetçilik Sebebi Nedir
6. Mükemmeliyetçiliğe Eşlik Eden Hastalıklar
7. Mükemmeliyetçilik Örnekleri
8. Mükemmeliyetçi Olmaktan Nasıl Kurtulurum

Mükemmeliyetçilik Ne Demektir

Mükemmeliyetçilik ne demektir sorusuna bir önceki paragrafta da ifade ettiğimiz gibi farklı tanımlar yapılmıştır. Ancak bu durum kişiyi çatışmaya sürükler. O yüzden mükemmeliyetçilik fiziksel ve psikolojik sorunlara neden olan psikopatolojik bir durumdur. Ancak yapılan çalışmalarda iki tür mükemmele ulaşma arzusu olduğu ortaya çıkmıştır.

Üst düzey çaba sergileme ve tatmin olma

Çok üst düzeyde hedef koyma ve tatmin olmama

Bu iki durum kişiyi farklı sonuçlara götürür. Çaba sarf etme ve tatmin olma durumunda kişinin benlik algısı zarar görmez. Çünkü mantıklı hedef koyulmuştur. Başarısızlığa uğrasalar dahi kendilerini küçük görmez. Ancak diğer yanan kişisel kaynaklarını sonuna kadar kullanan ve başarısız olan biri kendisini suçlar. Ortada var olan hatalar için kendisini sorumlu tutar. Asla tatmin olmadığı için ise suçluluk duygusu git gide artar.

Mükemmeliyetçi Kişilik Nasıl Olur

Mükemmeliyetçi kişilik nasıl olur sorusuna bilim insanları farklı yanıtlar vermiştir. Ancak Frost ve arkadaşları mükemmeliyetçilik tanımını altı boyutta ele almıştır. Bunlar;

  1. Hatalara Aşırı Dikkat : Başkaları tarafından olumsuz değerlendirme bu kişiler için çok kötüdür. Bu yüzden hata yapmayı başarısızlıkla denk görürler. Ne iş yaparsa yapsın çok dikkatli davranmak normalleri olmuştur. Bu yüzden oldukça titiz davranırlar.
  2. Kişisel Standartlar : Kişinin kendisine karşın koyduğu standart durumu temsil eder. Oldukça yüksektir. Kişi bu kurallara uymak zorundadır.
  3. Organizasyon : Organize etmek ve yönetme oldukça önemlidir. Düzen ve yoğunlaşma hayatın bir parçası haline gelmiştir. Çünkü kontrolü ele aldıkça daha az hata ortaya çıkacağını düşünür. Ancak her şeyi kontrol etmeye çalışırken hiçbir şeyi kontrol edemediğini fark eder.
  4. Ebeveyn Beklentileri : Yüksek ebeveyn beklentisi kişiyi mükemmeliyetçilik davranışına iter. Ne kadar başarılı olursa o kadar kolay kabul edileceğini düşünür.
  5. Ebeveyn Eleştirisi : Ebeveynler çocukları her fırsatta eleştirir. Bu tür durumlarda çocuk daha az hata yapması gerektiğini düşünür. O yüzden her işi yüzde yüz hatasız yapmak ister. Çünkü ailesi tarafından öğretilen normali böyledir!

Mükemmeliyetçilik Türleri

Mükemmeliyetçilik türleri üç başlıkta ele alınır. Hewit ve Flett şu şekilde ifade etmiştir;

Ben Merkezli Mükemmeliyetçilik : Kişi kendisine hedef koyar. Hedefe odaklanarak çalışır. Yapmış olduğu işte yoğun kaygı, stres ve depresif belirtiler hisseder. Böylece süreç tamamen olumsuza döner. Çünkü işe başlarken kendisine ulaşılması güç hedefler koyduğunu fark etmez. Çocukluktan itibaren gelişen bu durum eksikliklere odaklanılmasına neden olur. Böylece çocuk başarıyı değil başarısızlığı görür. Kendisine karşı acımasızca davranır.

Başkalarına Yönelik Mükemmeliyetçilik : Bu tür durumlarda ise diğer insanlara karşı beklenti ortaya çıkar. Kişi koyduğu hedeflere herkesin uymasını ister. Eğer ki kurallara uyan olmazsa yoğun bir eleştiri ortaya çıkar. Güvensizlik ve suçlama devreye girer. Bu tür kişiler sosyal anlamda yalnız kalır. Çünkü eleştirel düzeyleri oldukça yoğundur. Genellikle her işi kendileri halletmeye çalışır. Grup çalışmalarında başkalarına rol vermez.

Başkalarının Beklentilerine Yönelik Mükemmeliyetçilik : Toplum tarafından belirlenen durumdur. Sosyal olarak beklenen mükemmel algısı olarak da ifade ederiz. Kişi toplumsal beklentileri abartır. Yüksek standartlara ulaşmazsa kabul görmeyeceğini düşünür. Eğer ki yüksek beklentileri yerine getirirse daha çok sevileceğine inanır. Beklentiler yerine gelmezse eğer reddedileceğini ve onaylanmayacağını düşünür.

Mükemmeliyetçilik Neden Kaynaklanır

Mükemmeliyetçilik neden kaynaklanır sorusuna genelde çevre ve aile merkezli yanıtlar veririz. Sosyal çevre kişinin kendisini bulmasına yardım eder. Bu yüzden aile ortamı mükemmeliyetçilik davranışına direkt olarak etki eder. Hollender, kişinin güvensizlik duygusuna karşın ailesinden kabul görmek istediğini ifade eder. Çocuk bu kabul görmeyi öyle öğrenmiştir ki kusursuz olursa daha kolay kabul göreceğini düşünür. Bu durum ise bize koşullu kabul durumunu hatırlatır. Ne kadar başarılı olursa o kadar fazla onay alırım düşüncesi merkezde yer alır. Ortaya çıkan temel düşünceler şunlardır;

  • Ne kadar mükemmel olursam o kadar çok sevilirim
  • Hata yapmaya lüksüm yok
  • Her şeyi tam yaparsam takdir edilirim
  • Başarılı olursam daha çok sevilirim
  • Kabul görmem için güzel şeyler yapmalıyım
  • Hataya hayatımda yer veremem
  • Bir hata varsa bu benim suçumdur.
  • En ufak bir yanlış bütün işi mahveder.
  • Kusursuz olmalıyım.
  • Bu tür düşünceler kişiyi oldukça fazla yorar.

Mükemmeliyetçilik Sebebi Nedir

Mükemmeliyetçilik sebebi nedir sorusuna farklı kuramlar yanıt vermiştir. Sosyal beklentiler modeline göre kişi ailesinden sevgi ve onay talep eder. Bunların yerine gelmesi için ailenin belirlediği yüksek standartlara ulaşması gerekir. Çünkü ailenin normali budur.

Hemen Seans Al

Sosyal öğrenme modeline göre ise mükemmeliyetçilik taklit ve model alma ile ortaya çıkar. Yani ailede ebeveynler kusursuz olmaya çalışırsa çocuk da öyle olur. Ebeveynler sık sık hataları için yakınır, kendilerini cezalandırır. Çocuk da böyle olması gerektiğini düşünür.

Sosyal reaksiyon modeline göre ise mükemmeliyetçilik çocuğun fiziksel veya psikolojik olarak zor koşullara maruz kalması sonucunda ortaya çıkar. Bu durumla baş etmek için tek çaresi hatasız davranmaktır. Kontrolü ne kadar ele alırsa o kadar az zarar göreceğini düşünür.

Kaygılı yetiştirme modeli de hatasız davranmaya neden olur. Bu tür ebeveynler hata yapan çocuklarına karşın eleştirel yaklaşır. Diğer taraftan ise aşırı koruyucu davranır. Çocuğun hata yapmasına müsaade etmez. Yanlış olan bir şey olursa eğer yoğun şekilde eleştirir.

Mükemmeliyetçiliğe Eşlik Eden Hastalıklar

Mükemmeliyetçiliğe eşlik eden hastalıklar mevcuttur. Bunlar arasında davranış ve uyum problemleri vardır. En yaygını;

  • Kaygı
  • Depresyon
  • Obsesif Kompulsif Bozukluk
  • Beslenme Bozuklukları olarak dikkat çeker.

Kaygı; kişini kontrolü kaybetme korkusuna yönelik ortaya çıkar. Çünkü kişi hedeflerine ulaşamazsa kontrol elinden kayıp gider. Bu yüzden kaygısı her zaman yüksektir. Diğer yandan her zaman en iyiye ulaşma arzusu ise Obsesif Kompulsif Bozukluk belirtilerini tetikler. Diğer yandan yeme bozuklukları ve depresyon olarak da ortaya çıkar.

 

Mükemmeliyetçilik Örnekleri

Mükemmeliyetçilik örnekleri genel olarak düşünce bazında ortaya çıkar. Şimdi sizlere var olan bilişsel çarpıtma örneklerini aktaracağım.

  • Ya Hep Ya Hiç: Olayı siyah ya da beyaz olarak değerlendirir. Gri alanları yok sayar.
  • Süzgeçten Geçirme: Olumlu durumları dışarı iter. Olumsuz durumları abartır.
  • Zihin Okuma : Kişinin diğer insanların düşüncelerini tahmin etmesidir. Ona göre çevresi kendisi hakkında sürekli olumsuz düşünür.
  • Tünel Bakışı : Bir durumun bütünün görmez. O yüzden detaylara odaklanır. Küçük bir hata her şeyi mahveder…
  • Kişisel Hassasiyet : Başkalarının düşüncelerine ve görüşüne aşırı önem verir.
  • Felaketleştirme : Yaşanan olumsuz durumlardan kendisini sorumlu tutar. Bu düşünce bazen o kadar çok artar ki bir iş yapmak istemez. Durumlardan olabildiğince kaçmaya çalışır.
  • Aşırı Katı Sınırlar : Belli bir amaca ulaşmak için her şeyin mükemmel olmasını ister. Böylece mükemmeliyetçi kişilik özellikleri de ortaya çıkar. Esnekliğe yer yoktur.
  • Aşırı Sorumluluk ve Kontrol : Tam bir görev insanıdır. Eksik tek bir şey kalmaz. Bu yüzden yapılan işleri sürekli kontrol eder. Oldukça yorucu bir süreçtir.

Mükemmeliyetçi Olmaktan Nasıl Kurtulurum

Mükemmeliyetçi olmaktan nasıl kurtulurum sorusuna verilecek ilk yanıt terapidir. Terapi sürecinde sizi hatasız olmaya iten sebepleri açık bir şekilde fark edersiniz.

  1. Size kim mükemmel olmayı öğretti?
  2. Mükemmel olunca kazancınız ne olacak?
  3. Niye hata yapmaya hakkınız yok?
  4. Hata yaparsanız ne olur?
  5. Her şeyi kontrol etmek nasıl mümkün olabilir?
  6. Hata yaptığınız anlar neler?
  7. Hata yaptığınız an aklınızdan neler geçiyor?
  8. En önemli soru ise aslında şudur.
  9. Hata yapmamalıyım çünkü; ( cümleyi tamamlayın )
  10. Mükemmel olmalıyım çünkü ( cümleyi tamamlayın )

Terapi sürecinde şartlı sevgi ve koşullu kabul cümlelerine değiniriz. Çünkü daha az hata yaparsanız daha çok kabul göreceğinize dair temel bir şema vardır. Siz kendinizi bu şekilde kabul etmiyorken bir başkası niye etsin? Bu yüzden terapi sürecinde ele alacağımız temel konularda biri de kendini kabul tanımıdır.

Konuyla ilgili sitemizde yer alan online psikolog ve psikolojik danışman arkadaşlarımızdan online terapi desteği alabilirsiniz.

Psikolojik Testler yazımızı da mutlaka okuyun.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir