Fobiler

Özgül Fobi Türleri Nelerdir?

Özgül fobi türleri tanımı son zamanlarda sık sık karşımıza çıkmaktadır. Özgül fobiyi ele alırken, korkuya neden olan uyaranın kişinin üzerinde hemen hemen her zaman korku ya da kaygıya neden olması olarak ifade edilir. Aşı, kan, hayvan, toplu taşıma gibi farklı farklı özgül fobi türleri vardır.  Özgül fobi türleri yönelik tanıda bazı temel kıstaslar vardır. Korku, özel bir uyarıcı tarafından tetiklenmektedir. Kişi karşılaştığı özgül durumlara güçlü bir şekilde tepki gösterir. Kişinin günlük etkinlikleri bu durumdan oldukça fazla etkilenir. Yapmış olduğu işi devam ettiremez, duygu durumunda ani değişimler meydana gelir. Bu noktada fobileri sosyal fobi ve özgül fobi olarak ikiye ayırırlar. Özgül fobi türlerini ele alacak olursak;

Hayvan Fobisi

Hayvan fobisi genel anlamda en çok karşılaşılan özgül fobi türüdür. Böcek, kedi, köpek, kurbağa, kelebek, kuş gibi farklı farklı hayvanlardan korkulma durumudur. Bu noktada hayvanlara karşı duyulan korku kültürel değerlere göre değişkenlik gösterir. Örneğin: İngilitere’de örümceğe karşı geliştirilen özgül fobi daha yaygınken Türkiye’de bu yaygınlık İngiltere’ye göre daha azdır. Özgül fobilere göre yapılan araştırmalarda hayvanlara yönelik ortaya çıkan fobinin genelde hayvanlarla olumsuz yaşantılar sonucunda ortaya çıktığı ifade edilmektedir. Bir köpeğin saldırısına uğrayan kişide köpeklere karşı bir özgül fobi durumu ortaya çıkar. Hayvan fobisi olan insanlar sosyal çevrelerini ve ev ziyaretlerini buna göre planlar. Örneğin evinde hayvanı olan kişileri ziyaret etmezler. Bu noktada korku duyulan hayvanın yer aldığı dizi, film ya da belgeselleri izlememeyi tercih ederler. Bazen hayvanı temsil eden çizimlerden dahi korktukları olur.

Doğal Çevre Fobisi

Doğal çevre fobisi de karşılaşılan fobilerdendir. İnsanlar genelde bunu ifade etmez. Çünkü dalga geçileceğinden korkar. Doğal çevre fobisini rüzgar, gök gürültüsü gibi durumlardan ortaya çıkar. Kişi bu tür doğal çevre olaylarına tanık olduğunda korkar. Belirgin şekilde bir yıkım belirtileri ortaya çıkar. Bu korkular yükseklik ya da deniz / su gibi farklı alanlarda da görülür. Doğa olaylarından korkma özellikle gök gürültüsü, yıldırım, şimşek gibi ardı ardına gerçekleşen durumlarda bir bütün olarak ortaya çıkar. Doğal çevre fobisinin de altında kişinin geçmişte yaşadığı olumsuz bir yaşantı yer almaktadır. Diğer özgül fobi türlerine de göz atalım.

Kan-İğne-Yaralanma Fobisi

Toplumun genel kesiminde “kan tuttu” diye ifade edilen durumdur. Kan gördüğü zaman etkilenme durumu pek çok insanda ortaya çıkmaktadır. Kişinin trafik kazası ya da farklı bir durumdan kaynaklanan beden parçalanmaları, diş çektirme, kırılma, iğne yaptırma, kan verme, kulak deldirme ya el-kol kırılması gibi durumlarda kişinin kan basıncı yükselir. Kalbi hızlı atar. Kişi bayılacak gibi olur. Bu noktada fobisi olan kişiler bazen gerçekten tedaviye muhtaç oldukları zamanlarda da fobilerinin önüne geçemedikleri için bu tür tedavilerden kaçınır. Kanser hastasının ameliyata girememesi, şeker hastalığı olanların insülin iğnesi kullanmaması, diş çektirilmemesi gibi… Bazı kişiler kandan korktukları için sağlık sektörüne yönelik bölümleri okumak istemezler. Hatta kan kelimesini duyunca ya da ambulans sesi duyunca dahi kaygısı yükselen kişiler mevcuttur. Kan fobisi özellikle çocukluk döneminde ortaya çıkar. Bu durumun öğrenilmiş olması yani aileden bir yetişkinde de bulunması muhtemeldir. Bazı özgül fobi türleri oldukça dikkat çeker.

Durumsal Fobiler ( Uçak, Asansör, Kapalı Yerler)

Bu tür fobilere sahip olan kişiler toplu taşıma kullanmakta, bazen tünellere girmekte, köprü ya da vapur kullanmakta korku yaşarlar. Bazı durumlarda arabaların ya da uçakların kaza yapacağını düşünerek ulaşım araçlarına binmezler. Uçak fobisi olan kişiler uçağa bindikleri anda uçağın düşeceğine yönelik yoğun bir korku ve endişe yaşarlar. Kapalı alan korkusu olan kişiler ise girdikleri yerde sıkışıp kalacaklarını, nefes alamadıkları için boğulacaklarını düşünürler.

Diğer Fobiler

Özgül fobi kavramında farklı farklı fobiler de mevcuttur. Bazı zamanlarda kişiler teknolojik aletlerden uzak kaldıklarında sanki başlarına bir şey gelecek gibi hissetmektedirler. Bu noktada kişi içsel huzursuzluk yaşar. Bazen ise internetten uzak kalma konusunda da fobilerin ortaya çıktığı görülmektedir.

Fobilerin Tedavisinde Kullanılan Yöntemler

Sistematik Duyarsızlaştırma ve Maruz Bırakma

Üç basamaktan oluşur. Birinci basamak kişinin korku duydukları zaman nasıl rahatlayacaklarını öğrenirler. Böylece rahatlama tekniklerinin farkına varırlar. Ardından ise terapist fobi düzeyini tespit eder ve derecelendirir. Üçüncü kısımda ise kişinin fobisi üzerine çalışırız. Böylece kişi korkusuyla yüzleşerek yeni davranış geliştirir. Bu tür yaklaşımlarda gerçek ortamın planlanması önemlidir.

Bilişsel Davranışçı Terapi

Kişilerde korkuyu oluşturan temel unsurun düşünce sistemidir. Bu noktada kişilerin düşünceleri üzerine çalışırız. Bilişsel çarpıtmaların olumluya çevrilmesi durumunda ilerleme gözle görülür hale gelir.

Sanal Gerçeklik Terapisi

Sanal gerçeklik teknolojisi fiziksel ve ruhsal hastalıklarda tedavi kısımlarında uygulanmaya başlamıştır.  Gerçek yaşama uygun bir ortamın ayarlanması fobilerin tedavisinde kullanılmaktadır. Böylece daha yakın gerçek yaşantı modeli oluşturulmaktadır.

Hipnoz

Hipnoz uygulamalarının da özgül fobi bozukluklarda kullanıldığına dair araştırmalar mevcuttur.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir