Aile ve Evlilik

Seven İnsan Kıskanır mı ?

Seven insan kıskanır mı sorusunu şarkılarda bile duyuyoruz. Henüz 3 yaşında bir kardeşim var, seni ondan bile kıskanıyorum. Aslında bu şarkı sözünü hepimiz biliyoruz. Hakkı Bulut’un yıllar önce yazmış olduğu şarkıda bu söz geçer. Belki de pek çoğumuzun şarkı sözü diyerek geçtiğimiz bir cümle. Aklımızda sık sık o soru döner. Seven insan kıskanır mı? Ülkemizde maalesef ki haberlerde pek çok “kıskançlık” adı altında cinayet işlendiğini de görüyoruz. Biraz kıskançlığın temeline, belirtilerine ve bağlanma stilleri ile ilişkisine bakalım. Seven insan kıskanır mı sorusuna yanıt arayalım.
İçindekiler
1. İlişkide Kıskançlık Nedir
2. Kıskançlığın Sebebi Nedir 
3. Duygusal Kıskançlık ve Cinsel Kıskançlık
4. Erkek Neden Kıskanır
5. Kıskançlıkla Nasıl Baş Ederiz
6. Kıskançlıkla Baş Etme Yöntemleri
6. Kıskançlık ve Bağlanma Stilleri

İlişkide Kıskançlık Nedir?

Genelde çiftler bu durumu merak eder. Kıskançlık kelimesi Yunanca “zelos” kelimesinden türemiştir. Romantik kıskançlık tanımı için farklı kişiler tarafından ortaya atılan farklı tanımlar vardır. Bu yüzden bu tanımlar farklı imgeleri çağrıştırır. Pines (1983) tutuklu kişilerden kıskançlığın tanımını yapmasını istemiş ve epeyce farklı tanımlar ortaya çıkmıştır. Mahkumlara kıskançlık ne olduğu sorulmuştur. Verilen cevaplar şöyle;

Sevdiği birini başka birine kaptırma, önemli bir kişiyi kaybetme korkusu,

İhanete uğrama, ilişkide kendini erkek gibi hissetmeme, önemli bir ilişkiyi kaybetme” gibi farklı tanımlar yapmıştır. Genel anlamda ise kıskançlığı algılanan bir tehdide karşı verilen karmaşık tepki olarak tanımlayabiliriz.

Hatta bu kıskançlık öyle bir noktaya gelir ki bazı durumlarda öfke, mutsuzluk ve korku duygularıyla baş edilemez. İlişki bir çatışmaya döner. Bu yüzden her bir insan ilişkiyi tehdit eden bir unsur durumuna döner. Bu yüzden seven insan kıskanır cümlesi normal bir cümle olarak görürüz. Oysaki seven insan ilişkide kıskanırsa ilişkiyi olumsuz etkiler.

"<yoastmark

Kıskançlığın Sebebi Nedir?

Aslında kıskançlığın alt yapısında rekabet yatar. Bu yüzden seven insan kıskanır. Rekabet sonucunda kişi tercih edilmeyeceğini düşünür. Birey kıskançlık davranışını daha da arttırarak aslında ilişkiyi kontrolü altında tutmaya çalışır. Kişi partnerinin sadakatinden emin olmazsa daha fazla sorgulamaya başlar. Telefonunu ve sosyal medyasını sık sık kontrol eder.  Hatta isimsiz hediyeler göndererek partnerinden bu durumu kendisine söyleyip söylemeyeceğini bile kontrol etmeye başlar.

Tüm bu süreç göz önüne alındığında kıskançlığın sadece tek bir duygu değildir. Korku ve kaybetmeye dayalı bir tepkiler bütünü olarak ifade edilmesi olasıdır. Ayrıca kardeş kıskançlığını buradan okuyabilirsiniz.

Duygusal Kıskançlık ve Cinsel Kıskançlık

Freud kıskançlığı kişiyi üzen, acı verici çocukluk yaşantıları üzerinden ifade etmiştir. Diğer yandan Klein ise kıskançlığı baba karşısında duyulan kuşku ve rekabete duygusundan kaynaklandığını söylemektedir. Bu uzmanlar seven insan kıskanır cümlesini böyle açıklar.

Yapılan çalışmalar kıskançlığı duygusal ve cinsel kıskançlık olarak iki farklı boyutta ele almıştır. Kadınlar duygusal kıskançlığı, erkeklerin ise cinsel kıskançlığı daha fazla hissettiklerini ifade etmişlerdir. Bu durum ise Evrimsel Kuram çerçevesinde açıklanmaktadır. Evrimsel Kuram; bir erkeğin çocuğun babası olup olmadığından her zaman şüphe edeceğini, bu durumun ise erkeklerde cinsel kıskançlığı arttıracağını, kadınların ise çocukların geleceğini garanti altına almak için duygusal açıdan kendisini güvende hissetmek istemektedir. Bu yüzden tek başına çocuk yetiştirmek, duygusal anlamda kadını yalnızlığa iteceği için kadınlarda duygusal kıskançlık daha fazla ortaya çıkarır. Cinsel kıskançlığın ve duygusal kıskançlığın da bazı belirtileri var.

Bunları şöyle ele alalım. Cinsel kıskançlığın tetikleyicileri; cinsel aldatmayı açığa vurma, cinsel ilişkinin sıklığının değişmesi, cinsel istek ve duyguların abartılması, cinsel anlamda isteksizlik olarak ifade edilmektedir. Duygusal kıskançlığın tetikleyicileri ise; ilişkide doyumsuzluk, duygusal açıdan partnerin ihmal edilmesi, geçirilen zamanda isteksizlik, öfkeli ya da eleştirel iletişimin tercih edilmesi, suçlu ve kaygılı iletişim olarak ifade edilmektedir ( Shackelforf ve Buss , 1977 akt: Yeter, 2016)

kıskançlık
kıskançlık

Erkek Neden Kıskanır?

Kadın ve erkekler arasındaki bu farklı kıskançlık tutumlarını ise “Anababasal Yatırım Modeli”ne göre açıklamak gerekmektedir. Kadınlar çocuk yetiştirme ve ilgilenme konusunda erkeklere oranla daha fazla zaman harcar. Böylece babadan daha fazla zaman harcarlar ve daha fazla emek verir.  Erkekler ise sadece üreme için yatırımda bulunurlar. Kadınlar dokuz aylık hamilelik sürecinden sonra doğumdan neredeyse yetişkinlik ve sonrasındaki döneme kadar babadan daha fazla bakım verirler. Tüm bu sebeplerden dolayı kadınlar eş seçme, flört etme, ilişkiye başlama, evlilik konusunda erkeklere göre daha seçicidir. Erkekler ise geçici cinsel beraberlikleri daha çok tercih etmektedirler (Mathes, King , Miller, & Reed, 2002). Bu yüzden erkek seven insan kıskanır cümlesini daha sık kullanır. Ama bu doğru değildir.

Kıskançlığın az miktarda olmasının ilişkiye heyecan katacağını söyleyen de mevcuttur. Pines bazı durumlarda kıskançlığın ilişkiyi olumlu yönde etkileyebileceğini de ifade etmektedir. En temelde ise kıskançlığı bir parça olarak ele almaz.  Bu yüzden kıskançlık bütüne ulaşmak amacıyla kullanılan bir araçtır. Aslında bu durumun değişimi mümkündür.

Hemen Seans Al

Kıskançlıkla Nasıl Baş Ederiz?

Kıskançlık durumlarında kıskançlıkla nasıl baş edileceğine bakılırsa eğer; Rusbult (1978) yapmış olduğu çalışmalarda “ilişkide sorun yaşandığında ortaya çıkan davranışlar” üzerine bazı görüşler ortaya koyuştur. Bu görüşmeler daha sonra kıskançlık ile ilgili çalışmalarda da oldukça önemli olmuştur. Rusbult (1978) “ Çıkış (exit) , Konuşma (voice) , Bağlılık (loyalty) ve Umursamama ( neglect) modeliyle ilişkide ortaya çıkan kıskançlıkla baş etme becerilerini tanılamıştır. Çıkış, etkin/ yıkıcı olarak ifade edilmiştir. Çıkış’ı tercih eden kişi ilişkiyi bitirme, boşanma ya da başka bir partnerle tehdit etmeyi tercih eder. Böylece kişi kendisine yönelik saygısını korumaya devam eder. Konuşma, ilişkide var olan problemi konuşup ilişkiyi kurtarmaya çalışma olarak ifade edilmiştir. Böylece kişi hem kendisine hem de partnerine yönelik saygısını devam ettirir. Böylece seven insan kıskanır mı sorusuna daha net bir yanıt buluruz.

Kıskançlıkla Baş Etme Yöntemleri

Etkin / yapıcı bir yöntemdir. Bağlılık, kişinin tepkisiz kalarak problemlin kendiliğinden ortadan kalkmasını bekleme olarak ifade edilmiştir. Böylece kişi kendisine olan saygısını geri plana atarak ilişkiyi merkeze almayı tercih eder. Edilgen / yapıcı bir yöntemdir. Diğer yandan umursamama, ilişkide ortaya çıkan problemi görmezden gelerek ilişkinin kötüye gitmesine müsaade etme olarak ifade edilmiştir. Bu yöntemde her iki kişi için de saygıyı korumak gibi bir amaç yoktur. Edilgen / yıkıcı bir yöntem olarak kabul edilir (Rusbelt, 1987). Pines ve Aronson (1983) yapmış oldukları çalışmada ise kıskançlık durumuyla baş etme becerisi olarak en çok öne çıkan maddeler “neden kıskandığı düşünme, mantıklı bir biçimde konuyu tartışma, ağlama, sözlü saldırı, kabul etme, kaçma, arkadaşlığı sonlandırma, acı çekme, şakaya vurma, inkar etme ya da fiziksel şiddete başvurma olarak sıralamıştır (Pines & Aronson, 1983)

Kıskançlık ve Bağlanma Stilleri

Kıskançlıkla yapılan çalışmalara bakılacak olursa eğer kıskançlığın, pek çok durumda da olduğu gibi, bağlanma stilleri ile ilgisi olduğu ifade edilmektedir. Hazan ve Shaver (1987) romantik aşk ve bağlanma kuramı çerçevesinde yapmış oldukları çalışmada; kaygılı/ kararsız bağlanma stiline sahip olan yetişkinlerde güvenli ve kaçıngan bağlanma stiline sahip bireylere göre daha fazla kıskançlık davranışı ortaya çıktığını belirtmiştir (Hazan & Shaver, 1987) . Yani seven insan kıskanır sorusuna cevap ararken mutlaka bağlanma stillerini de okumak gerekir.

Buunk (1997) yapmış olduğu çalışmada, Hazan ve Shaver (1987)’in yapmış olduğu çalışmayla benzer sonuçlar elde ettiğini belirtmiştir. Kaygılı/kararsız bağlanma stiline sahip bireylerin kıskançlık puanlarının daha yüksek çıktığını, bunun ardından kaçıngan bağlanan kişilerin de kıskançlık puanlarının güvenli bağlanan kişilere göre ise daha yüksek olduğunu ifade etmiştir (Buunk B. , 1997).  Selterman ve Maier (2013)’in yapmış olduğu çalışmada ise; kaygılı bağlanan kişilerin ilişkide daha fazla kıskançlık yaşadıklarını, güvenli bağlanan kişilerin ilişkilerinde kıskançlığın daha az gündeme geldiğini belirtmiştir. Bu durumu ise güvenli bağlanan kişilerin partnerlini daha fazla destekleyici olduklarını, ilişkilerinde çıkan olumsuzluklara karşı kendilerini daha az tehdit altında hissettiklerini bu yüzden ilişkilerinde kıskançlığın daha az gündeme geldiğini belirtmiştir (Selterman & Maier, 2013).

Kaygılı Bağlanma ve Kıskançlık

Huelsnitz ve arkadaşları (2018) yapmış olduğu çalışmada kaygılı-kaçıngan bağlanan kişilerin kıskançlık durumları ortaya çıktığında daha öfkeli, daha saldırgan ve daha yıkıcı davrandıklarını ifade etmiştir. Kaygılı bağlanma stiline sahip bireylerin bu sebeplerden dolayı kıskançlık durumlarında romantik ilişkilerine daha fazla zarar verebileceklerini ifade etmiştir (Huelstnitz, Farrell, Simpson, Griskevicius, & Szepsenwol, 2018). Toplu-Demirtaş ve arkadaşları (2020) yapmış oldukları araştırmada kaygılı bağlanma stiline sahip bireylerin partnerlerini kıskançlıktan dolayı daha yakından takip etmeye yatkın olduklarını ifade etmişler ve partnerlini sık sık sms, e-posta ya da sosyal medya üzerinden iletişim halinde olmaya çalıştıklarını ifade etmiştir (Toplu-Demirtaş, Akcabozan-Kayabol, Araci-Iyiaydin, & Finchman, 2020)

Tüm bu çalışmalardan anlaşılacağı gibi aslında kıskançlığın kişiyle ve kişinin çocukluk bağlanma stilleriyle ortaya çıktığını ifade etmek mümkündür. Bu yüzden seven insan kıskanır ama neler söyler. Gelin bakalım.

Aynı espiriyi başkasına da yapıyor – Bana daha çok espri yapsın

Ona çok baktın – Bana bakmanı istiyorum

Onlarla çok eğleniyorsun – Benimle daha çok eğlenmeni istiyorum

Ona başka gülüyorsun – Bana daha güzel gülmeni istiyorum

Aslında buradaki en temel amaç kişinin kendi beklentilerini net olarak ifade edememesi, karşı tarafı kıskanarak kendisini daha anlamlı hale getirmeye çalışmasıdır.

Yurt dışında yapılan çalışmalardan farklı olarak bizim kültürümüzde kıskançlık “normal”dir.  Aslında kıskançlık patolojiktir. Bu yüzden çözülmesi gerekir. Çünkü kaygılı bağlanma stiline sahip bireyler güvenemez. Bu nedenle daha çok kıskanır. Diğer yandan güvenli ve saplantılı bağlanma stiline sahip bireylerin çift uyumlarının birbirine yakın çıkar.  Kıskançlık ve kültür arasındaki ilişki bu yüzden önemlidir. (Turael-Kışlak & Çavuşoğlu, 2006)

Başvurular

Buunk, B. (1997). Personality, Birt Order and Attachment Styles as Related to Various Types of Jealousy. Personality and Individual Differences, 23(6), 997-1006.

Hazan, C., & Shaver, P. (1987). Romantic Love Conceptualized as an Attachment Process. Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511-524.

Huelstnitz, C., Farrell, A., Simpson, J., Griskevicius, V., & Szepsenwol, O. (2018). Attachment and Jealousy: Understanding the Dynamic Experience of Jealousy Using the Response Escalation Paradigm. Personality and Social Psychology Bulletin, 44(12), 1-17.

Mathes, E., King , C., Miller, J., & Reed, R. (2002). An Evolutionary Perspective On The İnteraction Of Age and Sex Differences in Short-Term Sexual Strategies. Psychological Reports, 90, 949*956.

Pines, A., & Aronson, E. (1983). Antecedents, correlates and consequences of sexual jealousy. Journal of Personality, 51, 108-136.

Rusbelt, C. (1987). Responses to Dissatisfaction in Close Relationships: The Exit-Voice-Loyalty-Neglect. S. Duck, & D. Perlman içinde, Intimate relationships: Development, Dynamics and Deterioriation (Cilt 19, s. 209-237). Beverly Hills: CA: Sage.

Selterman, D., & Maier, M. (2013). Secure attachment and material reward both attenuate romantic jealousy. Motive Emotion, 37, 765-775.

Toplu-Demirtaş, E., Akcabozan-Kayabol, N. B., Araci-Iyiaydin, A., & Finchman, F. (2020). Unraveling the Roles of Distrust Suspicion of Infidelity, and Jealousy in Cyber Dating Abuse Perpetration: An Attachment Theory Perspective. Journal Of Interpersonal Violence, 1-31.

Turael-Kışlak, Ş., & Çavuşoğlu, Ş. (2006). Evlilik Uyumu, Bağlanma Biçimleri, Yüklemeler ve Benlik Saygısı Arasındaki İlişkiler. Aile ve Toplum, 3(9), 61-68.

 

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir