Utangaçlık Nedir

Utangaçlık zaman zaman hepimizin yaşamış olduğu bir durumdur. Bazen iş yerinde yapmış olduğumuz bir hatadan dolayı, bazen yapmış olduğumuz bir yanlışla ortaya çıkar. Bu tür durumlarda ise bedenimiz hemen tepki verir! Bir nevi acil uyarı sistemi devreye girer. Ne yapacağımızı şaşırırız. Utangaçlık kişinin arkadaş edinmesini, sosyal yaşantısını, yaşamdan zevk almasını engeller. Bu yüzden bazen karşımıza büyük bir bela olarak çıkar! Enç’e göre utangaçlık başkaları ile olan ilişkileri sırasında duyulan ve doğru davranışları engelleyen rahatsız edici bir duygudur. Genel olarak ilişkilerden sıkılma, benlik saygısının düşük olması, reddedilme korkularıyla kendini gösterir. Bu yüzden utangaçlık bazen en büyük düşmanımız olarak karşımızda durur!

Utangaçlık Nedenleri Nedir

Utangaçlık nedenleri konusunda farklı kuramsal yaklaşımlar mevcuttur. Ancak en temelde anne baba tutumlarıyla ortaya çıktığı genel bir konudur. Bazı durumlarda kişilerde genetik faktörler de etkili olur. Ancak genel anlamda çocukluk yaşantısında başlayan utangaçlık duygusu zaman içerisinde kişiyi kontrolü altına alır. Eğer ki çocukluk çağında yoğun bir şekilde eleştiriye maruz kaldıysanız bu durum sık sık ortaya çıkar. Diğer yandan aileler çocuklara bazen farkına varmadan beceriksiz olduğu mesajını verir. Örneğin dışarda alışveriş yaparken dur sen yapamazsın ben yapayım demek de aslında çocuğa bu mesajı verir. Bu tür durumlar çocukların çekingen, utangaç, ürkek, kararsız olmasına neden olur. Zaman içerisinde artan utangaçlık duygusu ise yetişkinlik çağında ortaya konan her davranışı kontrolü altına alır.

Bu tür çocukluk geçiren kişiler tek başına karar veremez. Veremedikleri her karar karşılarına olumsuz duygularla çıkar. Bu tür olumsuz duygularla baş edemedikçe ise toplumdan uzaklaşmayı tercih eder. Bir yerden sonra utangaçlık duygusu o kadar artar ki artık iletişim kurmayı bırakır.

Neden Utanıyoruz

Utangaçlık farklı nedenler ortaya çıkar. Bundaki temel nedenler çocukluk yaşantılarıdır. Bazı nedenler ise gelip geçer. Bu yüzden tam bir listeden bahsetmek mümkün değil.

• Çocukluk travmaları ya da duygusal ihlal
• Kişide var olan farklı psikolojik durumlar ( sosyal fobi vs. )
• Yüksek standart ya da mükemmeliyetçilik
• Kişinin kendisini kusurlu ya da eksik görmesi
• Okul ortamında karşılaşılan zorbalık
• İlgi ve sevgi eksikliği
• Beklentileri karşılayamamak ya da yüksek beklentili ailede büyümek
• Aile üyeleri ya da arkadaş çevresi tarafından reddedilmek

Bu tür durumlar aklımıza gelen temel nedenler. Ancak unutmayalım ki sevgi gibi öfke gibi utangaçlık da normal bir duygudur. Bu yüzden bazı durumlarda yüzümüzün kızarması, terlemek ya da sesimizin titremesi normaldir.

Utangaçlık Neleri Etkiler

Utangaçlık genel anlamda bireylerin yaşamını olumsuz etkiler. Diyelim ki bir kişiden hoşlandınız. Gidip ona kendinizi ifade etmek o kadar zor gelir ki… Belki defalarca konuşmayı tekrar edersiniz. Ancak karşısına çıkmaya cesaret edemezsiniz! Bu yüzden utangaçlık duygusu kişinin hem özel hayatını hem de meslek hayatını olumsuz etkiler.

• Kendisini savunamaz
• Hayır diyemez
• Kabullenici davranır
• Etkisiz kalmanıza neden olur
• Kusurlu olduğunuzu kabul etmenize neden olur
• Sosyal ortamlardan geri çekilirsiniz
• Eğer zorbalık sonucu ortaya çıktıysa zorba olmanıza neden olur
• Kendinizi değersiz hissedersiniz ya da bazı durumlarda narsisistik bir role bürünürsünüz.
• Fiziksel sağlık sorunları ortaya çıkar
• Depresyon ya da üzüntü eşlik eder
• Kendinizi boş, yalnız ya da yıpranmış hissedersiniz.
• Diğer insanlara güvenmenizi engeller.
• Düşük benlik algısı ortaya çıkar.
• Terapi desteği almanızı ya da kendinizi ifade etmenizi engeller.
• Çok fazla hırslanmanıza ya da yüksek hedefler koymanıza neden olur.
• En doğru cümleyi kurmalıyım! Hata yapmamalıyım gibi yorucu düşünceler ortaya çıkar.
• Yanlış bir şey yapmak istemezsiniz. Bu ise mutlak doğruya iter. Ardından ise konuşmaktan korkmanıza neden olur.
• Tekrarlayan ya da zorlayıcı davranışlar ortaya çıkar.
• Sonuç olarak ise mutsuz olmanıza neden olur.

Aslında yukarıda saydığımız pek çok neden birbirini tetikler. Bu yüzden utangaçlık durumuna yönelik önlem alınmaması sürecin döngüsel olarak tekrar etmesine neden olur.

Utangaçlık Türleri Nelerdir

Utangaçlık türleri dediğimizde aklımızda bir şablon oluşmayabilir. Ancak bazı durumlarda bu duygu doğal olarak ortaya çıkar. İlkokulda sınıfa girdiğinizi hatırlayın. Ya da birinden hoşlandığınızı… Bu tür durumlarda doğal olarak biraz utanırız. Çünkü mutluluk kadar öfke kadar doğal bir duygudur. İnsan hayatının her alanında her duyguyu biraz yaşamalı ve bilmelidir. Çünkü her duygu hayatın bir parçasıdır. Utanmanın adı da biraz soğuk gelir insana. Bu yüzden olabildiğince bu duyguyu yaşamaktan kaçarız.

Geçici utanç kişinin hata yaptığında ortaya otomatik olarak çıkan duygusudur. Bu tür durumlar pek uzun sürmez. Telafi imkanı daha kolaydır. Ancak kronik olarak kişinin utanması her davranışının ardından ortaya çıkar. Bu duygu yoğunluğu hayatınızı direkt olarak etkiler. Aşağılanmayla birlikte çıkan utanma duygusu ise sizin için tehlike arz eder. Çünkü neredeyse her davranışınıza eşlik eder. Bu yüzden bu duyguyla baş etmek sizi oldukça zorlar. Diğer yandan ise sosyal ortamlarda ortaya çıkan utanma duygusu da vardır. Bu duygu ise size yine hata yapmayı hatırlatır. Bu yüzden olabildiğince kendinizi geri çekersiniz. Diğer önemli bir konu ise performans anında ortaya çıkan utangaçlıktır. Diyelim sınıfta sunum yapıyorsunuz. Kendinize güveniniz tam. İşte tam bu anda bir düşünce ortaya çıkar! Ya rezil olursam, ya hata yaparsam! Bu tür durumlar kişinin kendinden de utanmasına neden olur.

Diğer utanç türlerini ise istenmeyen duruma maruz kalma, hayal kırıklığı, başarısızlık, dışlanma durumlarıyla ele alabiliriz. Ancak eğer ki kişi utanma duygusunu içselleştirdiyse burada kronik şekilde bu duygu tetiklenir. Buradaki duygu genelde çocukluk çağında ortaya çıkar. Cinsel istismar, duygusal istismar durumlarıyla kalıcı hale gelir. Ancak terapi süreciyle bu tür duygular anlamlı hale gelir.

Sağlıklı Utangaçlık Nedir

Sağlıklı utangaçlık kişinin normal duygusudur. Bazen bir ortamdayken bir pot kırarız. Suçluluk hissederiz. Hatalı bir cümle kurarız. Ya da o an alakası olmayan bir şeyden söz ederiz. Ya da elimiz bir şeye çarpar, bir şeyi yere düşürürüz. Yavaş yavaş yüzümüz kızarır. Eyvah, ben ne yaptım deriz. Ancak bu normal bir duygudur. Gülmek kadar , sevmek kadar normal bir şekilde ortaya çıkar. Bu tür duyguları olumsuz olarak algıladığımız için rezil olduğumuzu hissederiz. Ancak aynı ortamda bulunan her arkadaşımız bu davranışımız için bizi dışlamaz. Her insanın yaşamın her anında yapacağı hatalardır bunlar! İnsan sosyal bir varlık. O yüzden hata yapmak en doğal hakkı. Hata yapabilirsiniz, bunu kabul edin. Önemli olan bu hatayı nasıl telafi edebileceğimizi bilmek.

Utangaçlıkla Başa Çıkma Yolları

• Utangaçlıkla başa çıkma yolları için yapabileceğimiz temel şeyler var. Bunları sıralı şekilde ifade etmemiz gerekirse;
• Duygunuzu keşfedin
• Ne zamandır sizinle olduğunuzu düşünün
• Utangaçlık duygusunu kabul edin, normal bir duygu olduğunu kabul edin.
• Duygunuzun nedenini hatırlayın
• Utangaçlık doğal bir duygudur ancak bazı zamanlarda zorla öğretilir!
• Ailenizden bu duyguyu nasıl öğrendiğinizi hatırlayın.
• Gerekirse ailenize hatırlamadığınız yerleri sorun
• Bu duygunun hayatınızı nasıl etkilediğini izleyin.
• Hangi alanlarda sizi nasıl etkilediğini not alın
• Ne zaman ortaya çıktığına dikkat edin.
• Sizin için anlamını keşfedin.
• Eğer duygunuzu yakalamakta zorlanıyorsanız günlük tutun.
• Utanmanıza neden olan temel düşünceleri fark edin.
• Duygu düşünce ve davranış şeması çıkarın.
• Başarısızlık ve utangaçlık arasında ilişkiyi düşünün.
• Hata yapabileceğinizi kabul edin.
• Mükemmele varmak sizde neleri değiştirecek, bunu fark edin.

Eğer ki süreç sizin için zorlu geçiyorsa ve hayatınız derinden etkileniyorsa mutlaka online terapi desteği alın. Konuyla ilgili ana sayfamızda yer alan online psikolog ve psikolojik danışmanlardan seans alabilirsiniz.

Unutmayın, herkes biraz da olsa utanır. Önemli olan utanmamaktır. Bu yüzden utanç duymaktan çekinmeyin! Doğal bir duygudur. Hayatınızı etkilediğini fark ettiğiniz anda destek almaktan çekinmeyin.

Instagram sayfamızı takip ederseniz seviniriz.