Özgecilik Nedir?

Özgecilik nedir sorusuna, başka bir insanın yararına olan davranışlar olarak cevap veririz. Ancak özgecilik davranışını toplum yararına olan davranış olarak nitelendirmek toplum yararına olmayan tüm davranışların yapılması gerektiği anlamına da gelir. Bu noktada özgecilik ve alturizm nedir, özgecilik davranışı nedir biraz daha detaylı ele almakta fayda var. İnsanların birbirine yardımcı olmak niyetiyle hareket ettiği olumlu davranış olarak ifade edilen özgecilik davranışı, davranış sonucunda bedel ödeneceği bilinse bile yapılmaya devam eden davranışları da ifade eder. Bazı durumlarda yorucudur bu yüzden özgecilik nedir sorusuna yanıt aramak önemlidir. Burada bir kişiye faydalı olmak, gönüllü olarak gerçekleştirilen, ödül beklentisi içinde olunmayan davranışlardır.

İçindekiler
1. Özgecilik Kavramı Nedir
1. Alturizm Nedir
2. Ödül Özgeciliği Artırır mı
3. Özgecilik Sebebi Nedir
4. Psikolojide Özgecilik Nedir
5. Özgecilik Ne Demek
6. Yardım Etme Davranışı
7. Diğerkamlık Nedir

Hayatınızda gereğinden fazla fedakarlık yaptığınızı düşünüyorsanız Psikolojik Danışman Ergin DURAN ile anında online terapiye başlayabilirsiniz.

Özgecilik kavramı nedir sorusu aklımıza ilk olarak insan davranışlarını getirir. Psikoloji, insanın davranışlarını, duygularını ve düşüncelerini ele alır. Özgecilik kavramını ise en genel haliyle karşılık beklemeden yardım etme olarak tanılar. Diğerkamlık ile yardım davranışı benzer tanımlarla kullanılır. İngilizce “altruism” ise Türkçe’ye alturizm, diğerkamlık, özgecilik olarak geçmiştir. Yapılan çalışmalar her gün farklı bir alandaki karanlığı yok eder. Özgecilik kavramı TDK’ya göre kişisel yarar gözetmeksizin başkasına yararlı olmaya çalışan kimse şeklinde tanımlanır. Bazı tanımlarda özgecilik kavramı ahlaki gelişimin simgesi olarak karşımıza çıkar. Aynı zamanda bencil davranışın zıttı olarak da ifade edilir. Bu yüzden bazen karşımıza fedakarlık olarak da çıkar.

Özgeciliğin temelinde karşılıklı ve sosyal bir sorumluluk olduğu düşüncesi vardır. Bu noktada karşılıklı olma ilkesi “birisi bana yardım ediyorsa ben de ona yardım etmeliyim” şeklinde ortaya çıkar. Bunun dışında geçmişte yardım edildiyse ya da gelecekte bir yardım beklentisi varsa özgecilik davranışı ortaya çıkar. Bu noktada kişi yardım gördüyse minnet duyduğu için yardım etmeye fırsat kollamaya çalışır diyebiliriz.

Sosyal hayat insanlara ihtiyacı olan şeyleri vermemiz gerektiğini öğretir. Nasıl ki bir doğal afet durumunda toplumca harekete geçiyorsak özgecilik davranışının altında da insana hak ettiği durumun sağlanması ihtiyacı vardır. Yapılan çalışmalarda özgecilik davranışı ile beğenme hissi arasında da ilişki olduğu ortaya koyulmuştur. Yani beğendiğimiz kişilere daha çok yardım ederiz.

Çocuklarla yapılan bir çalışmada iyilik davranışı ve ödül arasındaki ilişki ölçülmüştür. Ödül karşılığı yapılan davranışların ödül verilme davranışı sona erince artık gerçekleşmediği ifade edilmiştir. Yani eğer ki içten ve isteyerek bir davranışı ortaya koyuyorsak sonunda bir ödül beklemeyiz. Ancak bizi harekete geçiren asıl şey bir ödül beklentisiyse bir yerden sonra davranış sönmeye başlar. Bu tür durumlarda özgecilik içten geldiği için devam eder.

Evrimsel yaklaşıma göre genlerimiz bizi hayatta en fazla kalacağımız şekilde hareket ettirir. Bu yüzden başkalarına yardımcı olarak hayatta kalma şansımızı arttırırız. Fedakarlıkla ilgili genlerin devamlı olarak aktarıldığı için bu durumun hayatta kalma şansımızı arttırır. Diğer bir yandan ise alturizm davranışını sergileyen insanların özgeci davranış sergilemeyenlere göre daha çok hayatta kalma şanslarının ortaya çıkar. Böylece aktarılan genlerde bu fedakarlık hissinin daha baskındır. İnsanların içerisinde bu özgecilik duygusunun o yüzden nesilden nesile aktarılır. Evrimsel kuramcılar özetle şunu söyler; özgeci ve faydacı olursanız size zarar vermezler böylece genleriniz devam eder.

Toplumsa Açıdan Özgecilik Nedir?

Toplumsal bakış açısı insanların ilk zamanlardan beri iç içe yaşam sürdüklerini ifade eder. Böylece yardım etme davranışının komşuluk ilişkisinin temelinde var olan bir duygu olarak ortaya çıkar. Kişiler toplumsal roller aracılığıyla bir kimlik kazanır. Çevresinde gördükleri bu tür sosyalleşme deneyimlerini gerçek hayatlarına da aktarır.

Freud’a Göre Özgecilik Nedir?

Psikodinamik Kuram ilk çocukluk çağında ortaya çıkan davranışlar sonunda alturizm ortaya çıktığını ifade eder. Onlara göre özgecilik bir savunma mekanizmasıdır. Psikolojik sorunları örtmek için diğer insanlara yardım etmeye çalışırız. Normalde içten gelen bir duygu olan yardım etme isteği, özgecilik söz konusu olduğunda ise takdir görme, tebrik edilme, beğenilme, onaylanma duygularına karşılık olarak ortaya çıkar. Bu tür özgecilik durumlarında kişi kendisini feda eder. Karşı taraftan alacağı ufak bir takdir mesajı kendisi için çok kıymetli olacaktır.

Patolojik özgecilik ise kurban olmakta özdeştir. Bu durumda karşı tarafa yardım ederek kendi bağımlılığımızı engellediğimizi düşünürüz. Bu tür durumlarda kişi ilgi görmeye devam eder, ilgi gördükçe ise bu davranışı daha da arttırır. Temelde ise sevgi ve ilgi eksikliğinin özgecilik davranışını pekiştirir. Ebeveynler kendi hayatlarında gerçekleştiremedikleri başarıları çocukları aracılığıyla gerçekleştirmeye çalışır. Örneğin çocuğun elde etmiş olduğu bir başarı anneyi de mutlu eder ve sevindirir. Çünkü anne kendi içerisinde olan eksikliği çocuğuyla kapatma gayretindedir.

İnsanda var olan sevgi ve onaylanma ihtiyacı, koşul ve şart fark etmeksizin karşıdaki insanı memnun etmeye yönelik bir davranış olarak kendini gösterir. Böylece yapılan her davranışın ardından daha fazla sevileceğini düşünür. Bu ihtiyaç otomatik olarak ortaya çıkar ve insan yaptığı davranışın altında yatan sebepleri aramaz. Çünkü ona göre bu davranışın normali budur. Bu tür durumlarda ağırlık merkezi kişi değil bir başkasıdır.

Özgecilik davranışı bazı durumlarda bilerek ve isteyerek kendisini riske atan davranışların ortaya çıkmasına da neden olur. Rastgele yapılan her türlü yardım etme isteği bir erdem değildir. Fedakarlık ya da iyilik yaparken de aslında düşünmek gerek. Sorgulamak gerek.

Toparlayacak olursak;

Alturizm davranışı ; yapılan fedakarlık sonucunda çevresinden menfaat ya da ödül beklentisi içinde olmayan,

tamamen gönüllülük esasına dayalı olarak yapılan davranışlardır. Eğer ki yapmış olduğunuz fedakarlıklar ya da yardımlar hayatınızı etkilemiyorsa, bir sorun yok diyebiliriz.

Ya her şeye yetişmeye çalışırken hiçbir şeye yetişemiyorsanız? Ya kendinizi erteliyorsanız? Bu tür durumlara bakmakta fayda var;

Çevrenizde birinin bir şeye mi ihtiyacı var? İlk koşan siz olursunuz. Birinin çocuğuna mı bakılacak? İlk siz öne çıkarsınız. Birisi bir yere mi gidecek? Aman o yorulmasın, siz hemen aracınızla götürür getirirsiniz. Gerekirse iş yerinden de izin alırsınız, gerekirse kendi işinizi de ertelersiniz. Hayır demek size çok yabancı bir kelimedir. Hayır demek kabalıktır. Siz zarar görecek olsanız bile başkasına hayır dememelisiniz, olsun başkaları mutlu olsun, işleri görülsün. Bu sizin için yeterli olacaktır.

Eğer ki yaptığınız davranışların altında “beni sevsinler, bana değer versinler” gibi duygu ve düşünceler yatıyorsa kendinizi ne kadar “koşulsuz” kabul ettiğinizle ilgili bir yolculuğa çıkmanız gerekebilir.

Psikolojide Özgecilik ve fedakarlık literatürde bazen eş anlamda da kullanılır. Ancak ikisinin arasında ayrım söz konusudur. Fedakar olurken çevre baskısı daha baskın olur.

Özgecilik ne demek sorusuna yanıt aramak bazen karmaşaya neden olur. İçinizden geldiği için yaptığınız iyilikleri diğergamlık olarak ifade edemeyiz. Örneğin bir yardım kuruluşunda çalıştınız. Ücret almadınız. CV’nize bu davranışınızı yazabilirsiniz. Burada yapılan davranış evrensek ahlak ilkelerine göre değerlendirilir. Ancak her vaktinizi hayır kurumlarına harcıyorsanız ve kazanç sağlamıyorsanız burada özgecilik davranışını ararız. Eğer ki hayat kalitenizi düşürmesine rağmen kendinizden fedakarlık yapıyorsanız dikkat edin! Burada otomatik olarak devreye hayır diyememek de girer. Başkalarına iyi davranırsam daha çok sevilirim anlayışı da sizin özgeci olduğunuza yönelik bir işarettir. Bu tür konularda kendinize şunu sorun. Yapmış olduğunuz davranışlarla kendinizi ikinci plana atıyor musunuz? Cevap evet ise kendinizden fedakarlık ettiğinizi ifade etmemiz mümkün.

Yardım etme davranışı psikolojide özgecilik tanımıyla ifade edilir. Burada kişi davranış sonucunda bi ödül beklemez. Böylece çıkar ve kazanç beklentisi olmadan harekete geçer. Ancak psikoloji biliminde kişinin yardım etme sürecindeki niyetini ele almamız gerekir. Bu noktada motivasyon ve davranış ikilisi karşımıza çıkar. Bu ayrım farklı tanımların oluşmasına neden olmuştur. Bazı bilim insanlarına göre yardım etme davranışı güdülere bakılmaksızın ihtiyacı olan kişiye yarar sağlamaktır. Ancak diğer bilim insanlarına göre eylem önem arz eder. Bu yüzden eylemi yapan kişinin yorumu önemlidir. Yorumlama süreci kişinin yardım etme davranışını şekillendirir. Davranışı güdüleyen asıl duyguyu o yüzden dikkatle ele almamız gerekir.

Diğerkamlık nedir sorusu aklımıza diğer sözcüğünü getirir. Diller açısında baktığımızda da karşımıza ilk olarka diğer tanımı çıkar. Bu yüzden kişinin kendisi dışındakileri öne çıkarması anlamı ortaya çıkar. Diğer taraftan Eğitim Terimleri Sözlüğü diğerkamlık tanımını

1. Çıkar gözetmeksizin başkalarının iyiliği için özveride bulunmayı temel ilke olarak benimseyen ahlak tutum ve görüşü
2. Her kişinin asıl yükümlülüğünün, kendisini başkalarına, topluma adam olduğu düşünesine dayanan ahlak görüşü
3. Başkalarının iyiliğini yaşama ve eyleme ilkesi yapan görüş
4. İnsanın ahlak ve kültür bakımından gelişmesi
5. Bencillik ve ben tutkusunun yerine sevginin başkalarına yönelmesi
6. İnsanlarına bencil olmayan güdülerle yardım etme

gibi tanımlarla ifade edilmiştir. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi farklı farklı tanımlarla özgeci davranış ele alınmıştır. Buradaki temel konu ve ortak noktalar kişinin iyilik halidir. Ancak özgecilik davranışının altında yatan “beğenilme, onaylanma ve sevilme” arzusu hala farklı araştırmalarda tartışılır. Kişinin sevgi istediği için mi iyilik yaptığı, yoksa iyilik davranışı sonucunda da mı sevildiği konusu hala tartışmaya açıktır.

Özgecilik

Özgecilik , yardım etme, sorumluluk üstlenme gibi farklı tanımlarla ele alınır. Özellikle ödül beklentisi içerisinde olmadan kişi bu tür davranışları otomatik olarak sergiler. Bu tür davranışlarda kişi hoş bir duygu elde etmek için harekete geçmez. Bazen bir çıkar sağlamak için ya da takdir görmek için bir şeyler yaparız. Ama özgecilik tüm bu kalıpların dışında bir tanıma sahiptir. Sosyal olumlu davranışla birlikte anılır.

Neden Özgeci Davranırız

Fisher ve Cole neden özgeci davranırız sorusuna yanıt aramıştır. Bu nedenle bazen gereksinimler yüzünden, bazen bilinçli olarak bazen ise yarar görmek için bu şekilde davrandığımızı ifade etmiştir. Bazen içsel yaşantıların, bazen bilinçli davranışların bazen ise davranışlar sonucunda beklenen fayda bizi özgeci davranmaya iter. Özgeci davranmak karşımızdaki insanın da davranışını değiştirir. Bazen daha manipüle edici davranırken, bazen benzer şekilde davranmaya iter. Örneğin yolda başı döndüğü için yere düşen birini gördük diyelim. Eğer biri o kişiye yardım ederse diğerleri de yardım eder. Ancak pek çok insan görmezden gelirse, diğerleri de görmezden gelir.

 

OKB Terapisi Nedir yazımızı mutlaka okuyun.