Cinsel Terapi - Bağımlılık

Alışveriş Bağımlılığı Nedir

Alışveriş bağımlılığı 1915 yılında Emil Kreaplein tarafından ortaya koyulmuştur. Bu kavram onyomani olarak ifade edilir. Onyomani Yunanca satış anlamına gelen “onios” ve delilik çılgınlık anlamına gelen “mania” kelimelerinden oluşur. Ancak bu akvram 1915 yılında ortaya çıkmasına rağmen 1980’li yıllara kadar kullanılmamıştır. Alışveriş bağımlılığı diğer bağımlılık türleri gibi dürtüsel bir durumdur. Bu yüzden alışveriş bağımlılığında satın alınan üründen ziyade haz almak ön plana çıkar. Bugünkü yazımızda bu kavrama odaklanacağız. Bazen kendinizi alışveriş yaparken kontrol edemezsiniz. Bu tür durumlar fazla para harcamanıza neden olur. Bu tür durumların altında farklı farklı durumlar yer alır. Detaylı bir şekilde bunları ele alalım.
İçindekiler
1. Alışveriş Bağımlılığı Nedenleri
2. Alışveriş Bağımlılık Mıdır 
3. Neden Olur
4. Alışveriş Bağımlılığı Yaygınlığı 
5. Nasıl Ortaya Çıkar
6. Depresyon ve Alışveriş Bağımlılığı
7. Kuramsal Bakış Açısı
8. Alışveriş Bağımlılığı Nasıl Olur ?
8. Nasıl Baş Edilir ?

Alışveriş Bağımlılığı Nedenleri

Onyomani farklı farklı nedenlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıkar. Bu noktada şu başlıklar dikkat çeker;

  • Benlik saygısında azalma
  • Endişe ve depresyon
  • Takıntılarla ortaya çıkan olumsuz duygular
  • Sosyal statü beklentisi
  • Fantezi düşkünlüğü
  • Fazla internet kullanımı
  • Zorlayıcı şekilde biriktirme davranışı
  • Plansız satın alma
  • Cinsiyet farklılıkları

Yapılan çalışmalarda alışveriş bağımlılığı olan insanların psikiyatrik bozuklukları daha fazladır. Bu yüzden bu durum tek başına ortaya çıkmaz. Buna eşlik eden durumları şöyle ele alabiliriz;

  • Dürtü bozukluğu
  • Madde kullanım bozukluğu
  • Duygu durumu
  • Yeme bozuklukları
  • Narsistik Kişilik Bozukluğu
  • Alkol Bağımlılığı
alışveriş bağımlılığı
alışveriş bağımlılığı

Alışveriş Bağımlılık Mıdır ?

Bu soruyu sık sık kendimize sorarız. İlk paragrafta da söylediğimiz gibi alışveriş bağımlılığı ihtiyaçtan fazlasını satın almaktır. Bu yüzden elde edilen hazza dikkat etmeliyiz. Eğer ki satın alırken daha çok duygularla hareket ediyorsak bir bağımlılık ortaya çıkar. Burada ihtiyaç söz konusu değildir. Diyelim ki iki adet gömleğe ihtiyacınız var. Mağazaya gittiğinizde ya da internetten alışveriş yaptığınızda bunu kontrol edemiyorsanız dikkatli olmanız gerek. Dikkat etmemiz gereken önemli nokta satın almaktan ziyade elde edilen keyiftir. Bu yüzden bazen ürünün kendimize anlam kattığını düşünürüz. Bir şekilde rahatlama ortaya çıkar. Bunun altında ise macera, sosyalleşmek, olumlu duygular, ekonomik değer yatar.

Alışveriş Bağımlılığı Neden Olur

Onyomani durumuyla ilgili geçmiş dönemlerde oldukça fazla tartışma olmuştur. Bu noktada alışveriş bağımlılığının duygu ve öz kimlik ile ilişkisine dikkat ederiz. Bu durum bazen ahlaki bir sorunun tıbbileştirilmesi olarak ifade edilir. Bu noktada ahlaki ve yasal süreçleri de göz önüne getirmemiz gerekir. Ancak diğer yandan kontrol edememe durumu da söz konusudur. Nasıl ki seks bağımlılığı, internet bağımlılığı bir bağımlılık türüyse bu durumu da bu şekilde ele alırız.

Kişi bazen bir kaygı durumu yaşar. Bu kaygısıyla baş etmek için hemen bilgisayara oturur. Belki dışarı çıkar. Göz açıp kapayıncaya kadar bir mağazaya gider. Ya da evde internetten bir alışveriş sitesine giriş yapar. Farkına varmadan saatlerce alışveriş yapar. Alışveriş sonucunda bir rahatlama yaşar. Ancak aradan kısa bir süre geçince pişmanlık ortaya çıkar. Elde edilen haz bir yerden sonra yerini pişmanlığa bırakır. Ancak kişi bu durumu kontrol edemez. Bunun altında yatan sebep bizim için önemlidir. Lütfen şu soruları kendinize sorun;

  • Alışveriş yaparak neyi tamamlıyorum ?
  • Alışveriş yapmak beni niye rahatlattı ?
  • Tüketim yapmak yerine ne yapabilirim ?
  • Yaptığım şey beni nasıl rahatlatır ?
  • Ne zamandır alışveriş yaparak rahatlıyorum ?
  • Bunu nasıl fark ettim ?
  • Hangi durumlardan sonra alışveriş yapmaya başlıyorum?

Bu tür sorular biraz da olsa sizin sebeplerinizi ortaya çıkaracaktır.

Alışveriş Bağımlılığı Yaygınlığı

Her ne kadar ekonomik durumu daha yüksek olan ülkelerde ortaya çıksa da yaygın bir durumdur. İngiltere, Fransa, Almanya ve ABD’de yapılan çalışmalar bize bazı raporlar sunar. Amerika’da yapılan bir çalışma onyomani durumunun %2 ile %8 arasında olduğunu ifade eder. 2500 kişi üzerinden yapılan başka bir çalışmada ise bu durum % 5.8 olarak ortaya çıkmıştır.

Cinsiyet anlamında ise kadınlarda daha sık rastlarız. Ancak bazı durumlarda cinsiyet anlamında eşit durum da ortaya çıkar. Alışveriş bağımlılığının erkeklere nazaran kadınlarda daha sık ortaya çıktığını ifade eden araştırmalar daha fazladır.

Alışveriş Bağımlılığı Nasıl Ortaya Çıkar

Kişi satın alma isteğini fark eder. Ancak bu tür durumu kontrol edemez. Böylece kendisini sıkıntı içinde hisseder. Bu tür durumları kumar bağımlılığına benzetiriz. Kişi alışveriş yaparak bir haz elde eder. Elde ettiği haz onyomani davranışını artırır. Böylece her seferinde daha fazla haz elde etmek ister. Bunun için ise daha fazla alışveriş yapması gerekir. Bu döngünün önüne geçmek bir yerden sonra imkansız hale gelir. Alışveriş yaptığı takdirde kişi kendisini sosyal çevresinde daha değerli hisseder. Alışveriş yaptıktan sonra kısa bir rahatlama gelir. Ancak bu rahatlama bir süre sonra kendisini pişmanlığa bırakır. Ancak bu pişmanlık bir süre sonra ortadan kalkar. Kişi kendisine olan güvenini arttırmak için tekrardan alışveriş yapar. Bu döngünün ortadan kaldırılması terapideki en önemli konudur. Özgüveni başka türlü nasıl yerine getiririz? Burada kritik soru budur.

Dopamin diğer bağımlılı türlerinde olduğu gibi bu bağımlılık türünde de önemli bir rol üstlenir. Serotonin, dopamin, endojen ve kortizol seviyeleri onyomani durumunda rol oynar. Ödüllendirici ve pekiştirici davranışlar dopamin sistemini etkiler. Böylece ödül elde etmek ve zevk almak davranışı yapmak sıklığını artırır.

onyomani

Depresyon ve Alışveriş Bağımlılığı

Depresyon başlı başına farklı bir konudur. Ancak bu tür davranışlarda da etkili olduğu ifade edilir. Yapılan çalışmalarda depresyonun alışveriş bağımlılığını arttırdığı ortaya çıktı. Kişiler onyomani davranışından önce depresyonda olduğunu ifade eder. Bu tür çalışmalar ise sık sık alışveriş yapmanın diğer psikolojik rahatsızlıklarla ilişkisi olduğunu bize ifade ediyor.

Hemen Seans Al

Diğer yandan yapılan başka bir çalışmada ise anksiyete bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluk ile onyomani durumu arasında da pozitif ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Bazı OKB tanısı almış kişiler daha sık alışveriş yapar.

Kuramsal Çerçeve

Sosyal öğrenme kuramı onyomani davranışının geçmiş deneyimlerle ortaya çıktığını ifade eder. Bu noktada öğrenmenin aktif olduğunu söyler. Yani kişi çevresinden bu durumu öğrenir ve tekrar eder. Böylece bazı noktalarda pekiştirme elde eder. Elde ettiği her övgü ya da takdir alışveriş yapma sıklığını artırır. Sosyal modellere maruz kalma durumunun tüketim sıklığını arttırdığını söyleyebiliriz. Bu noktada sosyal modeller ebeveynler, öğretmenler, akranlar gibi kişileri ifade eder.

Diğer bir açıdan ise özdenetimin de tüketim sıklığına etki eder. Alkol tüketimi, kumar oynama gibi durumlarda bir yasal düzenleme vardır. Eğer ki kişi özdenetim konusunda eksiklik yaşıyorsa tüketim sıklığı artar. Bu aşamada kişinin kendi kontrolünü sağlaması gerekir. Bu tabii ki bir anda ortaya çıkmadığı gibi bir anda da yok olmaz. Tüm bu süreçleri online terapi desteği ile ele almamız gerek. Bu tür durumlarda onyomani davranışını sergilene kişi maliyeti sıklıkla saklar. Eğer ki özdenetim güçlenirse alışveriş yapma sıklığı azalır.

Pişmanlık Teorisi ise kişinin alışveriş öncesinde de pişmanlık yaşayacağını ifade eder. Bu noktada bazı durumlarda fiyat karşılaştırması yaparız. Aldığımız ürün fiyatını karşılıyorsa pişmanlık duymayız. Eğer ki ödediğimiz fiyat ürüne değmezse pişmanlık yaşarız.

Alışveriş Bağımlılığı Nasıl Olur ?

Bir davranışın bağımlı olmasının temel kuralı kontrol edilemez olmasıdır. Bu yüzden kişi davranışı kontrol etmekte güçlük çeker. Bu tür durumlarda alışveriş yapmaktan ziyade haz almak ön plana çıkar. Bu yüzden onyomani dikkat edilmesi gereken bir durumdur. Sosyal medya son zamanlarda bu durumu çok fazla tetikliyor. Bu yüzden sosyal medya kullanımı da kontrol altına almamız gerekir. Kişini ruh halleri de bu tür durumları etkiler. Ancak bizim için en önemli nokta pişmanlık ve umutsuzluk duygularıdır. Bu tür duygular ortaya çıktığında kendimize dikkat etmemiz gerekir. Mükemmelliyetçilik , dürtüsellik, özgüven eksikliği , depresyon gibi durumlar onyomani durumunun nedenleri arasındadır.

Alışveriş Bağımlılığı ile Başa Çıkmak

  • Boş zamanlarınızda sizi alışverişe iten sebepleri bulun. Bu noktada döngüyü kırmak için mutlaka online terapi alın.
  • Tüketimle ilgili konularda bir yakınınızdan destek isteyin. Bu konuda istek ortaya çıktığında yardım talep edin.
  • Yüksek limitli kartlar kullanmayın. Bundan ziyade yanınızda size yetecek kadar nakit para taşıyın.
  • Alışverişe çıkmanız gereken durumda yanınızda birinin eşlik etmesini isteyin. Ortaya çıkan duyguları yakalayın.

Alışveriş Bağımlılığı kendine yardım grupları ve terapi ile ortadan kalkar. Mutlaka bu konuda bir uzmanla görüşme sağlayın. Böylece tüketim anında çıkan duygusal nedenleri daha net fark edersiniz. Diğer yandan bu tür durumlar insan ilişkilerinizi etkiler. Bu tür durumları ciddiye alın. Bu noktada tedavi yöntemleri olduğunu sakın unutmayın.

Alışveriş bağımlılığı internet kullanımının hızla büyümesi sonucu karşımıza çıkmıştır. Pek çok alanda yaşamı kolaylaştıran internet kullanımı kumar oynama, sık alışveriş yapma gibi durumlarda insanların hayatını zorlaştırır. Çabuk erişilir olması aslında birincil faktördür. Alışveriş bağımlılığı sık sık satın alma davranışı ile ortaya çıkar. Kişi, bir yerden sonra ihtiyacı olmayan ürünleri de satın aldığını fark eder. Ardından derin ve yoğun bir pişmanlık yaşar. Ancak bu tür dürtüsel şekilde ortaya çıkan para harcama kişinin çevresiyle ilişkisini de zedeler. Bu tür durumları kompulsif satın alma olarak da ifade edebiliriz. Alışveriş bağımlılığı Dittmar (2004) tarafından zevk alma, psikolojik olarak bir kazanım elde etmek olarak tanımlanmıştır.

Psikoloğa Sor sayfamızdan aklınıza takılan soruları sorabilirsiniz.

Online Alışveriş Bağımlılığı

Online alışveriş bağımlılığı için kişinin yapmış olduğu harcamadan zevk alması gerekir. Bu nedenle eğlence amaçlı ve faydacı alışveriş olarak iki grupta ele alınır. Belki siz de sık sık alışveriş yapıp sonra iade seçeneğini değerlendiriyorsunuz. Bu tür kararsızlıklar aslında bir şeyler satın alırken hissettiğiniz rahatlığı temsil eder. Zevk almaya dayalı alışveriş süreci sizin bir şeyler seçerken duyduğunuz zevki temsil eder. Bu tür sitelerde vakit geçirme, bilgi toplama, keyif alma sizin alışveriş bağımlılığınıza yönelik bir eğiliminiz olduğunu gösterir. Tabii ki bu mutlak bir sonuç değildir. Faydacı alışveriş yapan kişiler ise belli bir amaca yönelik satın alma davranışı sergiler. İsteyerek ve bilerek satın alır. İnternet bağımlılığı sürecinde de benzer sonuçlar karşımıza çıkar.

Siz de bu tür sorunlarla baş etmekte güçlük çekiyorsanız psikolojik destek alabilirsiniz.

Online Alışveriş Bağımlılığı Nedenleri

Online alışveriş bağımlılığı nedenleri arasında şu durumlar yer alır;

Kolay ulaşılabilir olması. Çünkü kişi istediği anda istediği ürüne ulaşır.

Keyif verici bir süreçtir. Çünkü kişi ihtiyacına yönelik bir zaman harcar. Ne de olsa kendisine vakit ayırır.

Bir diğer faktör ise indirim avantajları. İndirim, bir ürünün alınabilme ihtimalini artırır. Bu nedenle kişi eline geçen fırsatı kaçırmak istemez. Bir ürüne ihtiyacı yoktur. Ama o ürünü alması gerektiğini hisseder.

Bir diğer önemli sebep ise zamandan tasarruf etme. Özellikle büyükşehirlerde alışveriş yapmak önemli bir zaman gerektirir. Oysa online alışveriş sadece bir tık ile uzağınızda!

Üzgün ve yalnız hissedildiğinde de kişi alışveriş yapmayı tercih eder. Çünkü keyif verir. Stres ve kaygı durumlarını azaltması açısından da sık sık alışveriş yapmak tercihe edilir.

Özetleyecek olursak eğer, kişi zevk alma, zaman kazanma, daha ucuz ürün almak adına online alışverişi tercih eder. Ancak bir yerden sonra bu isteğinin önüne geçemez. Diğer taraftan karşılaştırma sunan siteler de bu davranışı tetikler.

Online Alışveriş Bağımlılığı Sonuçları

Online alışveriş bağımlılığı öncelikle ekonomik anlamda kişiye zarar verir. Bu cümleye yanıt olarak “ama iade ediyoruz” diyebilirsiniz. Ancak bazı durumlarda iade gerçekleşmez. İade süreci çok gecikir. Bu nedenle kişi bir yerden sonra ekonomik olarak kayba uğrar. Bazı ürünleri ise iade etmek istemez. Bu da kişinin gereksiz yere para harcamasına neden olur.

Kişi kendi değersizlik algısını alışverişle kapatmaya çalışır. Aldığı her ürün kendisine verdiği değeri temsil eder. Oysa ki bu değer bu şekilde artmaz. Kısa süreli olarak stres ve kaygıyı hafifletir. Kişi kendisini daha mutlu hisseder. Çünkü kendisi için alışveriş yapmış olur. Unutmayın, bu sadece anlık bir mutluluk! İlerleyen zamanlarda hissettiğiniz pişmanlığı siz daha iyi biliyorsunuz. Yapılan her alışverişin psikolojik iyi oluşu arttırdığını düşünürünüz. Ancak durum aslında öyle değil!

Neden Alışveriş Yaparız?

Neden alışveriş yaparız? Sanki konuyu anlamak için buna da yanıt vermek gerek. Alışveriş bağımlılığın altında farklı faktörler yatar. Bunları ele alacak olursak eğer;

  • Benlik saygımıza yönelik olumsuz algı
  • Kaygı, çökkünlük ve takıntılarla birlikte ortaya çıkan duyguların azalması
  • Rahatlama hissi
  • Kaliteli ürünler giyerek sosyal olarak değer kazanmak (sosyal statü)
  • Biriktirme isteği
  • Cinsiyet farklılıkları

Online alışveriş bağımlılığı dolaylı olarak diğer psikolojik rahatsızlıklara da işaret eder. Kişi her ne kadar bugüne kadar bunları göstermemiş olsa bile dürtü kontrol bozukluğu, madde kullanımı gibi faktörler karşımıza çıkar.

Her ne kadar yüksek kazanç elde etmeyle sınırlı olsa da iade seçeneği artık her kesimde bu tür tekrarlayan davranışların ortaya çıkmasına neden olur. Yapılan çalışmalarda kadınların daha fazla ürün satın aldığını gösterir. Bu nedenle cinsiyete dayalı olarak bir farklılık karşımıza çıkar. Tabii ki kadınların daha fazla alışveriş yapmasının altında farklı psikolojik etmenler yer alır.

  • Depresyon
  • Anksiyete
  • Kişilik Özellikleri
  • Mükemmeliyetçilik
  • Düşük benlik algısı
  • Dürtü Kontrol Bozukluğu gibi durumlar bu oranın yükselmesine neden olur.

Online Terapi Desteği

Alışveriş bağımlılığı tedavisi kişinin psikolojik durumlarını anlamlandırmakla mümkündür. İçten gelen bazı dürtüler kişiyi ürün satın almaya iter. Bazı durumlarda kişi psikiyatri kontrolünde ilaç kullanımına yönlendirilir. Riskli tüketim kişinin sosyal yaşantısı ve aile yaşantısını da olumsuz etkilediği için online terapi desteği de gerekir. Bu tür durumlarda kişinin içinde bulunduğu olumsuz durumdan kurtulması için psikolojik destek alması gerekir. Diğer taraftan sosyal medyanın sık kullanımının da kontrol edilmesi gerekir.

Bilişsel Davranışçı Terapi kişide ortaya çıkan olumsuz duygu ve düşünce mekanizmasını ele alır. Böylece altta yatan sebepler daha net ortaya çıkar.

Porno Bağımlılığı yazımızı mutlaka okuyun.

İlgili Makaleler

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir