Şema Terapi
Şema Terapi, kişilik bozukluklarını tedavi etmek üzere takip edilen bir terapi modelidir. Şema Terapi; en temelde bilişsel davranışçı terapi modelinden esinlenerek oluşturulmuş bir yaklaşımdır. Jeffrey Young bilişsel davranışçı terapi ekolünü model alarak şema terapiyi geliştirmiştir. Böylece var olan kişilik bozukluklarına yönelik çalışmalarını devam etmiştir. Şema Terapi ile kişilik bozukluklarının altında yatan olumsuz modlar ve şemalar kavramsallaştırılır. Danışan için uygun cevapların bulunmasına yardım edilir. Şema Terapi; gestalt terapi, nesne ilişkileri ve psikanalitik yaklaşımlarla ortaya koyulur. Bu noktada Şema Terapi’nin bütünleştirici bir terapi modeli olduğunu söylemek gerekir.
Peki Nedir Bu Şema Terapi?
Şema Terapi psikolojik problemlerin gelişim süreciyle ilişkisini ortaya koyar. Gelişimsel kaynağına dokunarak, öğrenilen psikososyal becerilerin ve bu becerilerin işlevselliğinin yaşam boyu devam eden ilişki örüntüleri olduğunu ifade eder. Eğer ki geçmiş yaşantılarda öğrenilen uyumsuz davranış şemaları ve biliş şemaları mevcut ise bu şemaların temelde kişinin davranışlarını da etkiler. Şema Terapi modelinin kişilik bozukluklarında etkin olduğu yapılan çalışmalarla ortaya koyulmuştur. Böylece bütüncül terapi modeli olarak etkinliğini de kanıtlamıştır. Şema Terapi temelde her bireyin kendisine yönelik bir baş etme şeması ve modları olduğunu ifade eder. Yani ne kadar çok insan varsa aslında o kadar farklı şema ve mod vardır. O yüzden her bireyin problemlerle ya da gündelik yaşamla baş etme becerisi de farklılık gösterir. Şema Terapi bu kuramsal yapıdan yola çıkarak aşırı ve tutucu şemalarla da çalışır. Bu şemaları katı halden daha esnek hale getirebileceğini ifade eder.
Şemaları Tanıyalım
Şemalar; geçmiş yaşantılar, anı öyküsü, terapide ortaya çıkan ya da var olan duygular, bedensel duyumlar ile ortaya çıkar. Diğer yandan bilişsel zihinsel modelden oluşur. Bu nedenle terapi esnasında şemalara bağlı ortaya çıkan geçmiş yaşantıların şiddeti önemlidir. Şemanın zihinde meydana getirdiği duygu odaklı değişime dikkat eder. Diğer yandan bedende meydana gelen belirtilerin şiddeti, uyumsuz düşünce yapısındaki değişimler gerçekleşir. Meydana gelen tüm bu değişimler olumsuz baş etme becerilerinin yerine daha olumlu ve uyumlu baş etme şemalarının ortaya çıkmasına yardımcı olur.
Temel İki Şema Terapi Modeli
Temelde iki şema modeli vardır. Şemaların iyileşmesi ve şema devamlılığı. İki temel şemayı ele alacak olursak eğer; şema devamlılığı temelde üç temel üzerine kuruludur. Bu temel bilişsel davranışçı terapide de olduğu gibi duygu düşünce ve davranıştan oluşur. Üç temel ise bilişsel anlamda meydana gelen çarpıtmalar ise şunlardır;
Kişinin yaşamını sekteye uğratan kendi kendini engelleyen hayat kalıpları
Problemler karşısında baş etme becerileri
Bilişsel çarpıtmalar; kişinin olaylar karşısındaki bakış açısını etkilemektedir. Kişi baskın olan şemaları yüzünden kişi uygun yorumu yapamaz ve kendisi için olumsuz sonuç ortaya koyan tercihe yönelir. Bu nedenle alınan kararlar kişiyi başarısızlığa iter. Ancak bu başarısızlık bilinçli çekilde yapılmaz. Bilinçsizce ve içten gelen uyaranlarla yapılan seçimler kişiyi yanlış kararlar almaya iter. Terapide de kişi öncelikli olarak bu şemaların düzeltilmesinden kaçar, şemaların tetiklendiği anları fark etmek ve üzerine çalışmak ise kişi için çok daha faydalı olacaktır. Böylece kendisini alıkoyan mekanizmaları fark eder, insan ilişkilerine yönelik başka bir bakış açısı üretirler.
Bu noktada şemaların iyileşmesi ve değiştirilmesi temel hedeftir. Değerlendirme ve eğitim aşaması ile değişim aşaması ise bu süreçleri gerçekleştirmek üzere ortaya koyulan ve çalışılan aşamalardır.
Şema Terapi Nasıl Devam Eder
İlk aşamada terapist ile danışan şemaların belirlenmesine yönelik bir çalışma yapar. Bu noktada çocukluk ve ergenlik döneminde var olan yaşantıların kökenlerini çalışırız. Şemaları yaşam akışında ortaya çıkardığı olumsuz durumlarla belirleriz. Hedeflenen süreçler kişiye şemalarını daha iyi anlamlandırması için yapılır. Böylece danışan ve terapist terapide meydana gelen uyumsuz şemalar hakkında konuşur. Bu noktada danışana bir şema ölçeği uygularız. Çıkan sonuca göre danışana bir psikoeğitim verilerek bilgilendirme yaparız. Bilgilendirme basamağı terapinin en temel noktasıdır. İlerleyen kısımlarda ise danışanın uyumsuz baş etme stilleri üzerine çalışmalar yapılır. Uyumsuz baş etme stratejileri ise teslim, kaçış ve aşırı telafi olarak isimlendirilmektedir. Belirlenen uyumsuz şemalar sonucunda ise bu şemaların yaşamda oluşturduğu etkileri gidermek adına bazı bilişsel, deneysel, davranışsal ve kişilerarası iletişim modelleri kullanılmaktadır.
Şema Terapi ’de değişim genelde bilişsel sistemdeki değişimlerle oluşur. Ortaya koyulan bilişsel çarpıtmalar ve bu çarpıtmaların düzenlenmesi danışanın olumsuz şemalarının iyileşmesine de yardımcı olmaktadır. Şemaları çalışırken şemaların tetiklenmesi kaçınılmazdır. Bu noktada terapinin güvenli alanını kullanarak bu şemaların tetiklenmesinin de çalışılması gerekmektedir. Sonuçta kişiyi yaşamda tedirgin eden şemalar aslında bunlardır. Seansta da bunların gündeme gelmesi bu açıdan önemlidir.
Bu noktada daha önceden de belirtildiği gibi asıl hedef uyumsuz şema modellerinin yerine uyumlu şema modelleri koymaktır. Böylece ortaya koyulan bilişsel, duygusal, davranışsal modellerle kişi yaşamının kontrolünü eline aldığını hissedecektir. Terapi ortamında oluşan şefkatli ve iyileştirici bağın şemaların üzerine gitmek için temel bir terapötik ilişki aracı olarak kullanılmaktadır.
Kişilik bozukluğunun semptomlarını gösteren danışanlarda sık sık bilişsel anlamda problemler yaşamaktadırlar. Şema terapi aracılığıyla ortaya çıkan olumsuz düşünce yapısını yani şemaları daha olumlu modellerle değiştirmek mümkündür. Bunun için erken dönem uyumsuz şemalara daha sonra göz atacağız. Depresyon, anksiyete bozukluğu, travmatik yaşantılar gibi konularda terapi süreci devam eder.
Bu konuyla ilgili sitemizde görev alan online psikolog ve psikolojik danışmanlardan online terapi alabilirsiniz.