Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi
Çözüm odaklı kısa süreli terapi , Steve de Shazer , Insoo Berg ve meslektaşları tarafından ortaya konan bir terapi ekolüdür. Çözüm odaklı kısa süreli terapi geleneksel ekollerin dışında uygulanır. Psikolojik danışma sürecinde genelde probleme odaklanırız. Problemin ne zaman ortaya çıktığı, nasıl devam ettiği süreci diğer ekollerin merkezinde yer alır. Ancak Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi geçmiş yerine geleceğe odaklanır. Evet, sorun önemlidir. Ancak asıl önemli olan konu çözüm konusunda atılacak adımlardır. Bu yüzden terapist psikolojik danışma sürecinde genel olarak çözüme yönelir. Danışana da bu konuda sorular sorar. Bu süreç içerisinde danışanın güçlü yanlarını merkeze alır. Böylece çözüm üzerine terapi devam eder.
1. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Nedir
2. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Nasıl Gerçekleşir
3. Tarihsel Süreci
4. Temel Felsefesi
5. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Temel İlkeleri
6. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Temel Amacı
7. Online Terapi Aşamaları
8. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapiyi Sonlandırma
İçindekiler
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Nedir
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi nedir sorusuna geleneksel kuramlardan farklı bir cevap veririz. Bu noktada temel kriterleri şunlardır;
- Geçmişten ziyade geleceğe odaklanır.
- Sorundan çok çözümü konuşur.
- Somut teknikler kullanılır.
- Yetersiz yanlardan çok güçlü yönleri merkeze alır.
- Sınırlı yönlerden ziyade çaba ya da beceriye odaklanır.
Temelde ise bir bakış açısı kazandırır. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi bir yaşam felsefesidir.
İnsanlar hayatlarında pek çok problemle karşı karşıya kalır. Bu problemlerin pek çoğu çözülür. Ancak bazı yerlerde çözülmeyen sorunlar da yer alır. Bu tür durumlar karşısında kişi bazen kendisini çok yorgun hisseder. Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi ise çözüm üzerine en iyi yolları ortaya koyar. Soruna bakmaksızın yaşama devam etmenize katkı sağlar. Bu yüzden değişim ve gelişimi merkeze alır. Depresyon, bağımlılık , cinsel taciz, okul, çocuk ve ergen sorunlarına kadar pek çok alanda olumlu sonuçlar alınmasına yardım eder. Buradaki kritik nokta geçmişten ziyade çözüme odaklanmasıdır.
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Nasıl Gerçekleşir
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi nasıl gerçekleşir sorusu danışanların merak ettiği bir sorudur. Takdir edersiniz ki görüşmelerin nasıl devam edeceğini herkes merak eder. Nasıl ki psikanalitik terapi, birey merkezli terapi ya da geştalt terapi ekolleri varsa , ÇOKST da bir terapi ekolüdür. Danışan terapiye geldiğinde ilk görüşme sürecinde danışanı görüşmeye getiren konular ele alınır. Ardından ise danışanın hayatındaki istinasi durumlar ele alınır. Böylece sorundan ziyade çözüme odaklanmaya başlanır. Böylece kişinin problem çözme becerisi ön plana konulur.
Terapist, psikolojik danışma sürecinde danışanın çözüm yollarını sorgular. Bu noktada problemin ortaya çıkmadığı durumlar nelerdir sorusu kritik önem taşır. Çünkü bu soruya verilen cevap bize “problemin çözümü var ve bunu başardım” yanıtını verir. Hayatın her alanında bu durumla karşılaşmıyorsanız mutlaka yendiğiniz durumlar vardır.
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Tarihsel Süreci
Steve de Shazer , Insoo Ber ve meslektaşları ilk önce Aile Terapisi üzerine çalışmalarına başlamıştır. Ardından ise terapi sürecinde çözüme odaklanmanın önemini fark etmiştir. Çünkü problemi belirleme, tespit etme, çözüme gitme sürecinin zahmetli ve uzundur. Bu yüzden harcanan iş, enerji, para, zaman gibi konuların aslında daha az yer kaplayabileceğini fark etmiştir. İnceledikleri diğer terapi ekollerinde ise problem merkezli bir terapi sürecinin devam ettiğini fark ettiler. Bu yüzden danışanın güçlü yönlerine odaklanıldığında da problemin ortadan kalktığını düşünerek çalışmalarına devam ettiler. Bu noktada geleneksel terapi yöntemlerini kenarda bırakarak kendi ekolleri üzerine çalışmaya devam ettiler. Zaman içerisinde danışanları uzun süreli terapide tutmak yerine kendi ekolleri ile çalışmaya başladılar.
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Temel Felsefesi
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi temel felsefesi üç kuraldan oluşur. Bunlar psikolojik danışma içerisinde güven ilişkisi kurulmasına yardım eder.
- Bozulmamışsa Onarma
- İşe yarayan çözüm yollarına devam et
- İşlemeyen yollarda ısrar etme, işe yaramıyorsa tekrar denemeyin
Var olan bu üç temel ilke terapi sürecinin devam etmesi için birincil koşuldur. Belirtilen durumları daha detaylı ele almak gerekirse;
Bozulmamışsa Onarma : Hepimizin hayatında farklı problemler var. Bu durumları bazen fark ederiz. Bazen ise dikkatimizi çekmez. Eğer ki dikkatimizi çekmiyorsa hayatımız bundan etkilenmiyor demektir. Tabii ki bazı spesifik konular var. Ancak eğer ki hayatımızın dengesi bundan etkilenmiyorsa süreci bozup onarmaya çalışmaya gerek yok. Bu yüzden bir konu danışan tarafından problem olarak görülmüyorsa terapide gündem olmaz. Terapist kendi bakış açısına göre danışana bu durumun çalışılması gerektiğini söylemez. Danışanı terapiye getiren asıl konu kaygıysa ve kaygı çalışıyorsa diğer konulara dokunmanın bir anlamı yok. Çünkü orada bozulan ya da baş edilemeyen bir durum yok!
İşe yarayan çözüm yollarına devam et
Terapi sürecinde danışan bazen problemle nasıl baş ettiğini söyler. Bu konular bizim için önemlidir. Çünkü çözüm istisnai durumlarda saklıdır. Bunu ele alacak olursak; örneğin kaygınızla baş ettiğiniz anlar var. Bunları yapmaya devam edin. Çünkü burada size iyi gelen bir şey var. Öyleyse bunu yapmaya devam edim, çünkü çözüm orada saklıdır.
İşe yaramıyorsa tekrar denemeyin : Terapi sürecinde psikolog ve psikolojik danışmanın temel görevi danışanın bireysel farklılıklarını göz önünde bulundurmaktır. Bu yüzden bazı çözümler danışana fayda sağlamaz. Eğer ki kişi bu tür girişimlerden fayda sağlamıyorsa ısrar etmek anlamsızdır. Hepimiz evde anahtarımızı kaybetmişizdir. Anahtarı kaybettikten sonra önce ceplerimize bakarız. Sonra masa ve tezgaha… Ardından koltuğa ya da salona… Tekrardan ceplerimize bakarız… Tekrar ve tekrar… Anahtarı doğal olarak bulamayız. Öyleyse tekrardan ceplerimize bakmamızın bir anlamı yok. Belki koltuk arasına sıkıştı, belki de gerçekten anahtarı kaybettik. İşe yaramıyorsa tekrar etmeyin sözünün altında aslında bu yatar. Eğer ki size fayda sağlamıyorsa o çözüm yolunda ısrar etmenin bir anlamı yok! Bu yüzden farklı çözüm yolları denemeliyiz.
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Temel İlkeleri
Çözüm odaklı kısa süreli terapi temel ilkeleri çalışan çözümlere odaklanmaktır. Bu yüzden bir halka içindeki siyah noktaya odaklanmaz. Asıl çalışılması gereken yerin beyaz alanlar olduğunu ifade eder. Yani hayatınızda yolunda giden pek çok şey var. Öyleyse yolunda gitmeyen kısmı onarmak daha kolaydır.
- Terapi geçmiş ya problemden ziyade çözüm üzerine devam eder
- Danışan, terapi sürecinde kendisine iyi gelen davranışları artırılmaya teşvik edilir.
- Var olan olumsuz durumlar sürekli devam etmez. Bu yüzden istisnai anlara odaklanmak çözüme yaklaşmamıza yardım eder.
- İstisnai durumlar çözüm için bize göz kırpar.
- Psikolog ya da psikolojik danışman alternatif çözümler için danışana yardım eder.
- Çözümü terapist sunmaz. Danışanın hayatında zaten çözümler vardır.
- Küçük adımlara odaklanır. Çünkü küçük adımlar büyük adımların habercisidir.
- Geçmişe odaklanmak yerine olumluya odaklanmak danışana daha fazla fayda sağlar.
- Terapi süreci umut dolu bir süreçtir. Terapist bu umutlu ve iyimser bakış açısını danışana sunar.
- Terapi devam ettikçe danışan da kendisine karşı olumlu bakış açısı geliştirir.
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi Temel Amacı
Çözüm Odaklı kısa süreli terapi temel amacı danışanın problemlerinin ortadan kalkmasına yardım etmektir. Bu yüzden danışana hedef oluştururken yardım eder. Hedeflerin somut ve ulaşılır olması gerekir. Böylece danışan hedefine ulaştığını daha kolay fark eder. Bu noktada amaçların kriterleri şu şekildedir;
- Amaçlar sınırlıdır ve nettir. Geniş bir amaç danışana zarar verir.
- Somut davranışlar terapide amaç olur. Soyut amaçlar danışana fayda sağlamaz. Herkesle anlaşmak istiyorum soyut bir hedeftir.
- Var olan amaçlara erişilmesi gerekir. Danışan için gerçekçi olmayan hedefler terapide konuşulurr.
- Amaçlara ulaşmak için danışan da terapist de çok çalışmalıdır. Bu yüzden süreç içerisinde emek harcamak gerekir.
- Terapide konuşulan çözümler son adım değildir. İlk adımdır. Bu yüzden sabırlı olmak gerekir.
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapide Danışan Modelleri
Çözüm odaklı kısa süreli terapide danışan modelleri vardır. Bunlar ziyaretçi, şikayetçi ve müşteri olmak üzere üç gruba ayrılır.
Ziyaretçi : Danışan terapiye bir yakını tarafından yönlendirilir. Aslında neden terapide olduğuna dair bir fikri yoktur. Bu yüzden bir problem olduğu için geldiğini düşünmez. Dolayısıyla terapi süreci devam etmez.
Şikayetçi : Danışan terapide bir sorun ifade eder. Ancak ifade edilen sorundan kendisi dahil herkes sorumludur. Bu yüzden çözümün kendisinde değil çevresinde saklı olduğunu düşünür. Terapi sürecinde genelde başkalarını anlatır. Şikayetlerini dile getirir. Bu yüzden oturum verimli geçmez.
Müşteri: Terapi sürecinden en çok faydalanan danışandır. Problemin farkındadır. Terapiye gönüllü olarak gelir. Bu yüzden çevresini şikayet etmekten ziyade kendisine odaklanır. Böylece terapi sürecinde terapötik ilişki kolayca kurulur. Terapi devam ettikçe çözüm yolları artar. Danışan kendisi için gerçekçi hedefler oluşturur.
Online Terapi Aşamaları Nelerdir
Terapi aşamaları nelerdir sorusu sadece Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapi için değil diğer ekoller için de önemli bir sorudur. Bu yüzden psikolojik danışma sürecinin nasıl devam ettiğini ele alacağız.
Sorunu Belirleme: Her ne kadar sorun konuşulmaz desek bile ilk oturumda danışanı terapiye getiren konuyu ele alırız. Bu noktada bilgi toplarız.
Amaç Oluşturma : Psikolojik danışman ya da psikolog danışanı dinler. Oturumlar sonunda nelerin değişmesi gerektiğini konuşur. Böylece ulaşılması gereken hedef ortaya çıkar. Daha sonra nelerin yapılacağına dair oturumlar devam eder.
İstisnai Durumlar: Daha önceden de ifade ettiğimiz gibi hayatımızda genel olarak çoğu şey yolunda devam eder. Probleme yönelik durumlar da böyledir. Örneğin öfkemiz her an ortaya çıkmaz. Bir şey olur ve öfkemizi kontrol edemeyiz. Öyleyse hayattaki istisnai durumlar çözüm için bir mesaj içerir. Bu yüzden istisnai durumlara terapi sürecinde özellikle dikkat ederiz.
Gelişimi Takip Etme : Danışanın terapi sürecinde kat ettiği yolu puanlamasını isteriz. Terapiye gelirken bahsettiğiniz duruma kaç puan veriyordunuz, şimdi kaç puan verirsiniz? 0 en düşük , 10 en yüksek. Bir puan vermenizi istiyor diyerek danışandan bilgi alırız. Böylece gelişim sürecini somut olarak da takip ederiz.
Çözüm Odaklı Kısa Süreli Terapiyi Sonlandırma
Terapiyi sonlandırma sürecinde psikolog ya da psikolojik danışman;
- Somut
- Spesifik
- Ölçülebilir
- Gerçekçi hedefleri kontrol eder.
Bu noktada sorduğu sorularla ve gözlemlerle danışandan bilgi alır. Ardından ise tekrardan problem yaşanabilecek konuları ele alır. Son olarak ise danışanın terapi sürecini sonlandıracağına dair bir izlenim elde eder. Bu noktada danışanın terapi süreci boyunca hayatından verdiği örnekleri göz önüne getirir. Her oturum sonunda mutlaka danışana bir övgü cümlesi kurar. Çünkü herkes övgüyü hak eder.
Sitemizde var olan psikolog ve psikolojik danışmanlardan online terapi alabilir ve baş edemediğiniz konularla ilgili anında çalışmaya başlayabilirsiniz.
Işıl Yağmur Tüfekçi ‘nin kendisini anlattığı video için tıklayın.