İş Hayatı ve Tükenmişlik Sendromu
Gelişen ve ilerleyen teknoloji hayatımıza yeni bir tanım kattı İş Hayatı ve Tükenmişlik Sendromu. Peki iş hayatında ortaya çıkan tükenmişlik sendromunun sebebi ne olabilir? Son yıllarda yapılan çalışmalarda iş hayatının yorucu tarafı iş hayatı ve tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkinin araştırılmasına, bu konuda pek çok çalışma yapılmasına, hem yöneticilere hem de çalışanlara pek çok öneriler yapılmasına neden olmuştur. İş Hayatı ve Tükenmişlik Sendromu arasındaki ilişkiyi biraz daha detaylı ele alalım;
Çalışma hayatında ortaya çıkan yoğun tempo, yönetim ekibinin çalışanlardan beklediği yüksek sorumluluk, her alanda bilgi sahibi olunmasının beklenmesi hemen hemen her alanda çalışan kişilerde tükenmişlik sendromunu arttırmakta. İşlerin zamanında yetişme ihtimali, geç tamamlanan işlerde yöneticilerden gelecek tepkiler, hem tükenmişlik seviyesini artrırmakta hem de kişinin sosyal yaşantısını da derinden etkilemektedir.
Tükenmişlik sendromu; iş yerlerinde insanlarla yakın ve yoğun bir ilişki içerisinde olan çalışma arkadaşlar arasında meydana gelen
- duygusal çöküş,
- tükenme,
- duyarsızlaşma,
- kişisel başarıda eksiklik hissidir.
Kişiler kendilerini tükenmişlik başlığında ifade ederken genelde “duygusal tükenmeyi” ön plana çıkartır. Ancak tükenmişlik duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve düşük kişisel başarı olmak üzere üç basamaktır.
Neler Tükenmişlik Sendromu ‘na Neden Olur?
Tükenmişliğe etki eden pek çok faktör olduğu ifade edilmektedir. Bu faktörleri sıralarken bazılarını bireysel nedenlerden kaynaklandığını bazılarının ise çevresel faktörlerden kaynaklandığını söylemek mümkündür.
Bireysel anlamda; yaş, cinsiyet, medeni durum, çocuk sayısı, sosyoekonomik düzey, eğitim durumu, çalışma süresi, çalışma saati, çalışma koşulları, işe yönelik tutum, çok çalışma isteği, bireysel beklenti, işin yoğunluğu, aşır iş yükü, çalışma arkadaşlarıyla ilgili ortaya çıkan problemler, kişilerarası ilişkiler, iş tanımının net olmaması, özerk karar alamama, kararlara bağlı kalma zorunluluğu, sürekli risk altında hissetme, geri bildirim eksikliği, sosyal destek, kontrol eksikliği ya da daha sık kontrol etme gibi bireysel ve çevresel faktörler kişileri oldukça etkilemektedir.
Tükenmişlik Sendromu Evreleri Nelerdir?
Tükenmişlik geçişleri çok net olarak bir ayrımla ifade edilemez. Ancak dört ayrı evrede değerlendiririz.
Şevk ve Coşku Evresi: Kişide yüksek umut, enerjide yükselme, kişiyi umutlandıran yüksek mesleki beklentiler olarak ortaya çıkar. Kişi adeta mesleğini her şeyin önünde tutar. Böylece yaşamını ve kendisini bir arka plana atar. Peki bundan kazançları ne olur?
Durağanlaşma Evresi: Bir önceki evrede yüksek enerjisi olan ve umutlu olan kişi yavaş yavaş hayal kırıklığı yaşamaya başlar, karşılaştığı zorluklarla mücadele etmek çok zor ve yorucu gelir, daha önce sorgulamadığı pek çok nokta zihninde dönmeye başlar.
Engellenme Evresi: Umutsuzluk giderek artar, daha önce bir şeyleri değiştirebileceğine dair umutlu olan kişi insanlara rağmen bu değişimi gerçekleştirmenin çok zor olduğunu fark eder, artık değişim için adım atmak istemez. Engellenmişlik duygusu oldukça yoğun olarak ortaya çıkar, kişi kendi içine kapanarak başa çıkma becerilerinin harekete geçmesine engel olur.
Umursamazlık Evresi: Bu evrede kişi çok derin duygusal kopma yaşayabilir. Yaşamış olduğu durumun içinde çıkamaz hale gelir, derin bir umutsuzluk, mesleğine karşı olan inanç ve sevgide azalma ortaya çıkar. Zevk almadığını fark ettiğinde kişinin ayakları işe gitmez, derin bir mutsuzluk ve sıkıntı yaşamaya başlar.
Tükenmişlik Sendromu İçin Neler Yapılabilir?
Tükenmişlikle mücadelede bireysel yapılacak şeylerin yanı sıra kurumsal anlamda da yapılması gereken pek çok şey mevcuttur. İş hayatı ve tükenmişlik sendromuyla baş etmek için aşağıdaki maddeler size yardımcı olacaktır.
Ülkemizde çağdaş yönetim anlamında çalışma koşulları, yöneticilerin görev ve yetki sınırlılıklarının belirlenmesi, gerekli yasal düzenlemeler yapılması, sosyoekonomik anlamda iyileştirmelerin yapılması, tatil ve sosyal aktivite anlamında çalışanlara imkanlar yaratılması , personel yetersizliğinin giderilmesi ve istihdamın arttırılması, çalışma olanaklarının iyileştirilmesi devlet yönetimi düzeyinde yapılması gereken şeylerdir.
Diğer bir nokta ise iş yöneticilerine büyük görev düşmektedir. Yöneticilerin çalışanların görev tanımlarını net olarak ifade etmemeleri, işe alımlarda oryantasyon ve konsültasyon süreçlerinde yeni başlayan personele destek olunmaması, eski personelin yeni personeli bir risk olarak değerlendirmesi, düzenli şekilde şirket içi “yapıcı” toplantıların yapılmaması, toplantılarda genelde çalışanları eleştirmek üzerine örnekler verilmesi, yönetim ekibinin kendisine yönelik eleştirileri kaldıramaması, bu konuda personeline baskı uygulaması, eğitim almak isteyen personele gerekli imkanların sağlanmaması gibi durumlar çalışanların tükenmişlik düzeyinin azalmasına da yardımcı olacaktır.
Peki bireysel anlamda iş hayatında tükenmişlik sendromu ile ilgili neler yapabiliriz?
Sonuçta iş hayatı ve tükenmişlik sendromu bireysel olarak ele alınması gereken bir konu.
1- Kendinize olan güveniniz ve inancınız bu konuda sizi harekete geçirecektir. Bakış açısını değiştirmek burada çok önemlidir. Yöneticinin bir işi “tam” yapmanıza rağmen sizi eleştirmenizde sizin sorumluluğunuz nedir? Her şeyi kontrol edebilir misiniz? Her şeyin mükemmel olması sizce mümkün mü? Herkes sizi sevmeli mi? Evetse neden sevmeli?
2- İşe başlamadan önce işinizle ilgili olası riskleri mutlaka öğrenin.
3- Tükenmenin nasıl ortaya çıktığını mutlaka araştırın, belirtilerini sorgulayın, evreleri inceleyin, sizdeki karşılığını düşünün.
4- Gerektiğinde yakın çevrenizden, sizi anlayacağına inandığınız kişilerden destek isteyin!
5-Grup çalışmalarında her şeyi kontrol edemeyeceğinizi bilin. Mutlaka eksiklik ya da hata olacaktır. Kişisel olarak bu hatadan ne kadar sorumlu olduğunuzu düşünün. Bu tür düşünceler tükenmişlik sendromu yaşamanıza neden olur.
6-İş hayatınızın dışında mutlaka farklı şeyler deneyin. Hobi, sosyal ilişkiler, seyahat vs.
Özellikle Süper Anne Sendromu yaşayanların tükenmişlik düzeyi daha yüksek!
7- Tatil ve dinlenme imkanınız varsa mutlaka kullanın. Öğle aralarını mutlaka dinlenerek geçirin. Farklı kişilerle öğle yemeğine çıkın, iş yerinde farklı arkadaş grupları edinin. Bu sizin olaylara bakış açınızı da değiştirecektir.
8- Başarılı hissettiğiniz anları hatırlayın, bu anları nasıl gerçekleştirdiğinizi düşünün.
9- Nefes alma egzersizleri ya da gevşeme egzersizleri yapın
10-Mizahı hayatınızın her alanında kullanın!
11- İş arkadaşlarınızla her an iş konuşmayın, farklı şeyler konuşmak için birbirinizi bu konuda uyarın.
12-İş paylaşımının adil olması için arkadaşlarınızı ve yöneticilerinize beklentilerinizi ifade edin.
13- Güvenilir ve daha kıdemli olarak gördüğünüz birinden mutlaka bir destek alın, fikrini sorun.
14- Yaşamış olduğunuz durumu herkesle konuşmayın! Bu durum kaygınızı daha da arttırabilir ya da sizi daha da hayal kırıklığına itebilir.
15- Ailenize yaşadığınız durumu ifade etmekten kaçınmayın!
Tükenmişlik Sendromu için sitemizde görev yapan online psikolog ve psikolojik danışmanlardan online terapi alabilirsiniz.
Özellikle Nasıl Mutlu Olabilirim yazımızı mutlaka okuyun!